فهرست

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصرهای پرمصرف در درختان میوه

کمبود عنصرهای پرمصرف از قبیل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد که بیشتر مورد نیاز گیاه می‌باشند در گیاه می‌تواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گیاه شود که به بررسی آنها می‌پردازیم:

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر نیتروژن:

عملکرد در گیاهان: این عنصر برای تولید اسیدهای آمینه و پروتئین لازم است و مهم‌ترین عامل رشد محسوب می‌شود. به‌عبارتی ازت جزء مهمی از مولکول کلروفیل را تشکیل می‌دهد.
علائم ظاهری کمبود: باولین علائم ظهور کمبود ازت، رنگ‌پریدگی برگ‌هاست. برگ‌ها معمولا به رنگ سبز مایل به زرد و زرد روشن در می‌آیند که به علت عدم تشکیل کلروفیل می‌باشد. در اواخر رشد رنگ زرد، قرمز و بنفش مایل به قرمز مشاهده می‌شود که در نتیجه تشکیل رنگ آنتوسیانین است. در کمبود ازت، برگ‌ها کوچک، ساقه و شاخه‌ها باریک می‌شوند و معمولا با زاویه کوچکی نسبت به ساقه اصلی می‌ایستند و شاخه‌های جانبی کمی تشکیل می‌شود و زردی در برگ‌های پیر (پایینی) زودتر ظاهر می‌شود.
درمان: کودهای ازته به دو صورت می‌تواند به خاک اضافه شود:
- به صورت آلی: مثل کودهای دامی، پودر استخوان، خون خشک و برگ‌های پوسیده
- به صورت معدنی: مثل کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم و اوره

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر فسفر:

عملکرد در گیاهان: این عنصر در تلقیح گل‌ها، رشد ریشه، انتقال انرژی و هم‌چنین تنظیم خواص ژنتیکی گیاه نقش دارد.
علائم ظاهری کمبود: در بعضی جهات کمبود ازت و فسفر با هم شباهت دارند. رشد قسمت هوایی و ریشه در هر دو کند یا متوقف می‌شود و هم‌چنین برگ‌ها کوتاه، باریک و نازک می‌گردد و رشد طولی گیاه عمودی بوده و ساقه‌های جانبی به‌ندرت ظاهر می‌شود. تعداد برگ و شاخه‌ها محدود شده و ممکن است جوانه‌های کناری به خواب بروند یا بمیرند. ظهور شکوفه و جوانه‌های برگی کم شده و در نتیجه میزان محصول (دانه و میوه) نیز کاهش می‌یابد. در هنگام کمبود فسفر رنگ برگ‌ها سبز تیره، کدر مایل به آبی با ته‌رنگ برنزی یا بنفش است و رنگ میوه‌ها سبز و ممکن است به شدت رنگی شده باشند. گوشت میوه نرم و شیره میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن خیلی کم می‌شود. یک علامت مهم دیگر، کوتولگی و کوتاه ماندن گیاهان است؛ به‌این صورت که گیاهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گیاهان جوان اشتباه گرفته می‌شوند و در برگ‌های پیرتر تحت شرایط حاد کمبود، رگبرگ‌ها به شکل مشبک و قهوه‌ای رنگ‌پریده در می‌آید.
درمان: در خاک، فسفر به‌صورت معدنی و آلی یافت می‌شود. PH خاک برای جذب فسفر مهم است و می‌بایست بین 6-7 باشد. فسفات آمونیوم از کودهای فسفره است که می‌توان از آنها در آب آبیاری استفاده نمود. اگرچه در پودر استخوان فسفر زیادی وجود دارد ولی این فسفر زیاد برای گیاهان قابل جذب نیست.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر پتاسیم:

عملکرد در گیاهان: این عنصر برای سنتز و انتقال مواد مغذی در گیاه لازم بوده و در رفع آثار سوء عدم تعادل بعضی از عناصر غذایی گیاه در خاک کمک می‌کند و هم‌چنین در تنظیم فعالیت جذب آب مؤثر می‌باشد. نقش پتاسیم در درختان میوه به قرار زیر می‌باشد:
- افزایش مقاومت گیاهان را در برابر کم‌آبی و خطرات سرمازدگی
- افزایش مقاومت گیاهان را در برابر آفات و بیماری‌ها از جمله آتشک گلابی و شانکر مرکبات
- افزایش کیفیت و خاصیت انبارداری محصولات باغی
- کنترل شدت نور و افزایش عمل فتوسنتز
- افزایش راندمان آب آبیاری
علائم ظاهری کمبود: در اثر کمبود پتاسیم، گیاه به شرایط کم آبی حساس شده و سریع دچار پژمردگی می‌شود. کاهش مقاومت به سرما، شوری و بیماری‌های قارچی حاصل کمبود پتاسیم در گیاه است. در این شرایط عملکرد گیاه کاهش پیدا می‌کند که در اصطلاح گرسنگی پنهان نامیده می‌شود. از دیگر علائم کمبود پتاسیم، ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای سوخته در نوک و حاشیه برگ‌هاست که در حالت پیشرفته، این لکه‌ها به نکروز تبدیل می‌شوند. در سوزنی‌برگان کمبود این عنصر باعث قرمز یا قهوه‌ای شدن برگ‌ها می‌گردد.
درمان: استفاده از کودهای محتوی پتاسیم که عبارتند از:
- سولفات پتاسیم
- کلرید پتاسیم: مقدار پتاسیم موجود در کلرید پتاسیم 60 درصد بوده و مصرف این کود در خاک‌های شور و یا آب‌های آبیاری که میزان کلر آنها از 3 میلی‌اکی‌والان در لیتر (100میلی‌لیتر در لیتر) بالاتر باشد و بعضی از درختان میوه حساس به کلر نظیر مرکبات توصیه نمی‌گردد.
- نیترات پتاسیم
- سولفات پتاسیم منیزیم: این کود به صورت معدنی بوده و به دو صورت گرانوله و دانه ریز قابل تولید است. مصرف این کود عمدتا برای باغ‌های مرکبات و انگور به میزان 200 الی 500 کیلوگرم در هکتار و به صورت سرک و یا قبل از کاشت قابل توئصیه است. مصرف کودهای محتوی پتاسیم در باغ های میوه ترجیحا به صورت چالکود پیشنهاد می‌شود.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر کلسیم:

عملکرد در گیاهان: این عنصر در پایداری دیواره سلولی، توسعه سلول و فرآیندهای داخلی، پایداری غشاهای سلولی، تعادل کاتیون و آنیون، فعال‌کننده برخی آنزیم‌ها و هم‌چنین تنظیم فشار اسمزی نقش دارد.
علائم ظاهری کمبود: کمبود آن باعث تجزیه دیواره سلولی و خشکیدگی برگ‌ها می‌شود. لازم به ذکر است که کلسیم در توسعه ریشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنش‌های سرمازدگی جلوگیری می‌کند. علائم کمبود در حاشیه برگ‌ها بیشتر از نقاط دیگر برگ دیده می‌شود و در نتیجه باعث تغییر شکل برگ به صورت فنجانی رو به پایین می‌شود. این علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش می‌یابد، اما برگ‌ها نمی‌افتند، بلکه فقط لکه‌های بافت نکروتیک شده در نوک دمبرگ ایجاد می‌شود و هم‌چنین حاشیه برگ نامنظم و پاره پاره می‌شود.
درمان: برای افزایش کیفیت، افزایش مدت زمان انبارداری محصولات باغی و کاهش بیماری‌های فیزیولوژیکی، محلول‌پاشی کلسیم انجام می‌شود که می‌توان از کلرور کلسیم به مقدار 10 تا 30 کیلوگرم در هزار لیتر آب استفاده کرد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر منیزیم:

عملکرد در گیاهان: منیزیم تنها جزء معدنی مولکول کلروفیل است. منیزیم در ساخته شدن روغن در گیاه دخالت داشته و باعث تنظیم جذب فسفر در گیاه می‌شود و نیز در تولید هیدروکربن‌ها و مواد قندی مؤثر است. منیزیم انتقال‌دهنده فسفر به دانه گیاهان است و هم‌چنین فعال‌کننده آنزیم‌های دهیدروژناز و دکربوکسیلاز است و در تنفس سلولی اهمیت حیاتی دارد. این عنصر فعال‌کننده آنزیم‌ها و در اعمال اکسیداسیون و احیاء در گیاه نقش دارد و عامل جداسازی مولکول اکسیژن در فتوسنتز است.
علائم ظاهری کمبود: از نشانه‌های کمبود آن در گیاه، زردی بین رگبرگ‌هاست و نشانه‌های کمبود ابتدا در برگ‌های پیر مشاهده می‌شود و در صورت کمبود شدید، برگ‌ها شروع به ریزش می‌کنند.
درمان: این عنصر در خاک سریع شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود که برای رفع این کمبود از کربنات و سولفات منیزیم استفاده می‌شود. محلول‌پاشی سولفات منیزیم دو تا پنج مرتبه برای رفع کمبود در درختان میوه لازم و ضروری است. اولین محلول‌پاشی در اوایل خرداد و مراحل بعدی با دو هفته فاصله از هم انجام می‌گیرد. میزان مصرف 2 تا 5 کیلوگرم در 1000 لیتر آب می‌باشد. محلول‌پاشی منیزیم در مرکبات، انگور و سیب برای جلوگیری از کلروز برگ توصیه می‌شود.

نقش و علائم کمبود عنصر گوگرد:

عملکرد در گیاهان: این عنصر در تولید پروتئین و بعضی از اسیدهای آمینه مؤثر است. بو و مزه برخی از محصولات باغی و زراعی (مثل سیر، پیاز و خردل) مربوط به گوگرد است.
علائم ظاهری کمبود: مهم‌ترین علامت کمبود این عنصر در گیاه رشد ناقص و رنگ‌پریدگی می‌باشد. کمبود گوگرد در پاره‌ای از گیاهان نشانه‌هایی شبیه به کلروز ناشی از کمبود نیتروژن ایجاد می‌کند که مربوط به کمبود پروتئین در گیاه است. با وجود این، در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ‌های جوان نیز دیده می‌شود. اغلب در اثر کمبود این عنصر سطح پایینی برگ‌ها و دمبرگ‌ها به رنگ قرمز مایل به صورتی در می‌آید. گاهی در اثر شدت کمبود، علائم به صورت قهوه‌ای یا لکه‌های نکروتیک ظاهر می‌شود و هم‌چنین دمبرگ‌ها و برگ‌ها اغلب عمودی، پیچ‌خورده و شکننده می‌شود. ساقه‌های گیاهان مبتلا کوتاه‌تر و نازک‌تر از معمول و چوبی می‌شوند. سطح برگ کوچک و تعداد برگ‌ها نیز کم، تعداد و وزن میوه‌ها نیز کاهش می‌یابد. برای مثال در هلو برگ‌های جوان در اثر کمبود این عنصر، زرد و برگ‌های پیر بدشکل می‌شوند. جوانه‌های انتهایی رشد نکرده و در نتیجه شاخه‌های جانبی نیز رشد نمی‌کنند و برگ‌های روی این شاخه‌ها در اثر شدت کمبود کمی قرمز و پس از این مرحله خزان می‌کنند.
درمان: گوگرد را می‌توان به صورت سوپر فسفات معمول (نه سوپر فسفات تریپل) سولفات آمونیوم و گل گوگرد و یا سولفات کلسیم به خاک افزود.
گوگرد مایع غیراکسیده (اکتیو) آرامین به فرم غیراکسیده است که علاوه بر جذب سریع، به سرعت نیز توسط گیاه مصرف می‌شود. ماده آلی موجود در این محصول موجب فعال شدن باکتری‌های مفید خاک شده و عملاً اکسیداسیون بیولوژیکی را در خاک تسهیل می‌کند. این کود با ضدعفونی نمودن خاک به سلامت گیاه و محیط زیست کمک شایانی نموده است. استفاده اصولی از محصول، مصرف سموم شیمیایی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.ویژگی‌ها و تمایزات:
- گوگرد مایع آرامین کود-سم دو منظوره
- آزادسازی عناصر ماکرو و میکرو در خاک
- ضدعفونی2کننده خاک و پیشگیری از آفات
- افزایش مقاومت گیاه در برابر خشکسالی و سرما
- ترسیب (بلوکه کردن) کربنات‌ها و بی‌کربنات‌های خاک و آب
- بهبود دهنده خاک مخصوصاً خاک‌های کلوخه‌ای و قلیایی
- تأمین ماده آلی خاک (به‌دلیل وجود 33 درصد ماده آلی در ترکیب)
- افزایش خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بخصوص نفوذپذیری خاک
- خاصیت التیام‌بخشی و حفاظتی فوق‌العاده در برابر قارچ‌های عامل بیماره سفیدک پودری، عامل بیماره لکه سیاه سیب و گلابی، عامل بیماری پیچیدگی برگ هلو و کنه‌ها( کنه‌های گالزا و کنه‌های تارتن)، شته‌ها، شپشک‌ها و تریپس