نقش گوگرد در کشاورزی چیست؟
در این مقاله به نقش گوگرد در کشاورزی ، زمان مصرف گوگرد در کشاورزی ، خواص گوگرد در گیاهان و بهترین نوع گوگرد میپردازیم
گوگرد از عناصر غذایی پر مصرف برای گیاهان است که کمتر مورد توجه کشاورزان یا کارشناسان قرار میگیرد. گوگرد در تولید پروتئین و کلروفیل و سایر ترکیبات حساس گیاه نقش دارد به همین دلیل علائم کمبود آن شبیه علائم کمبود نیتروژن ظاهر میشود. زردی از برگهای جوانتر شروع شده و به برگهای مسن تر سرایت میکند. چون گوگرد عنصر متحرکی نیست که از برگهای پیرتر گیاه به سمت برگهای جوان برود
در دسترس بودن گوگرد و همچنین مقدار گوگرد در گیاه بر میزان تولید آن اثر چشم گیری دارد. ارزش گیاهان زراعی به بالا بودن محتوای دو اسید آمینه متیونین و سیستئین است که انسان و حیوانات قادر به ساخت این دو اسید آمینه ضروری در بدن نیستند و بنابراین به منابع غذایی حاوی این دو اسید آمینه نیازمند هستند. این دو اسید آمینه به جز شرکت در ساختار پروتئینها دارای نقشهای بسیار کلیدی برای سلول گیاهی هستند. شاید به جرات بتوان گفت از مهم ترین اسید آمینه های ساختاری این دو اسید آمینه هستند. گوگرد همچنین در ساختار دو ویتامین ضروری، B1 (ب 1) و بیوتین (ب 7) وجود دارد. پس به طور مستقیم کاهش گوگرد در گیاه، به کمبود این ویتامینها در محصولات زراعی و باغی مرتبط است. گوگرد و این دو اسید آمینه در اتصال اجزای پروتئینها به هم کاهش تنشهای محیطی، افزایش قدرت دفاعی گیاه، افزایش سوخت و ساز و متابولیسم، فعال سازی آنزیمها، سنتز کوآنزیمها، روغنهای گلوکوزید تیره خردل و افزایش کیفیت دانه ها نقش مهمی و تعیین کننده دارند. برای نمونه کمبود این دو اسید آمینه در گندم سبب کاهش وزن هزار دانه و همچنین کاهش پف کردن خمیر نان میشود. کمبود گوگرد در گندم سبب سفتی خمیر و کاهش کشسانی خمیر میشود. تغذیه گندم با گوگرد سبب بهبود کیفیت نان خواهد شد. در این شکل سمت چپ گندمی را نشان میدهد که دو اسید آمینه سیستئین و متیونین آن کم بودند (گیاه کمبود گوگرد داشته) و به ترتیب افزایش گوگرد در گیاه سبب افزایش و بهبود پف کردگی نان شده است. البته این قضیه در مورد تمام دانه هایی که منبع ذخیره آنها پروتئینی است مثل غلات اهمیت می یابد. گیاهان در دانه ها 3 نوع ماده غذایی ذخیره میکنند. نشاسته، پروتئین و چربی. در اغلب موارد ترکیبی از دو یا 3 مورد از اینها وجود دارد. غلات نشاسته و پروتئین را باهم ذخیره میکنند و در مواردی هم کمی چربی؛ بنابراین تغذیه مناسب گیاهان با گوگرد مایع قابل جذب سبب افزایش کمی و کیفی پروتئینهای آن میگردد. پس غلات و بقولات یا خانواده نخود که بیش از 20 تا 35 درصد وزن دانه را پروتئین تشکیل میدهد نباید از تغذیه گوگرد محروم بمانند. گیاهان خانواده نخود من جمله یونجه که در تغذیه دام مورد توجه است گیاهانی با کمبود متیونین هستند. به دلیل رشد ظاهری بسیار خوب این گیاهان کشاورزان به دنبال محتوای پروتئینی و یا استعمال کود گوگرد مایع در مزارع یونجه یا اسپرس نیستند. به طور حتم اگر دامها با گیاهان با محتوای پایین این دو اسید آمینه تغذیه شوند قرار دادن مکمل های غذایی دیگر برای دام ضروری مینماید. افزایش محتوای پروتئینی گیاهان سبب تغذیه بهتر دام و افزایش شیر یا وزن دام خواهد شد. باید به این نکته توجه داشت که اسیدهای آمینه ضروری باید در رژیم غذایی انسان یا جیره غذایی دام قرار داده شود؛ بنابراین تغذیه گوگرد یونجه و به طور کلی گیاهان علوفه ای نیز برای افزایش کیفیت غذایی اهمیت زیادی دارد.
اهمیت تغذیه تمامی گیاهان با گوگرد مایع به حدی است که شرکتهای مهمی اهتمام به سنتز دو اسید آمینه متیونین و سیستئین با استفاده از ابزار بیوتکنولوژی و تکنولوژیکی هستند. کافی بودن این دو اسید آمینه در رژیم غذایی انسان در پیشگیری از بیماری ها بسیار مهم است.
اهمیت تغذیه گوگرد در گیاهان خانواده کلم و پیاز
کمبود گوگرد در گیاهانی که متابولیسم گوگرد بالایی دارند اهمیت دوچندان دارد و کشاورزان و کارشناسان کشاورزی باید این موضوع را در تغذیه معدنی مد نظر قرار دهند. برای نمونه گیاهان خانواده کلم شامل کلم برگ، گل کلم، کلم قمری، ترب و تربچه و گیاه کلزا و همچنین خانواده پیاز شامل سیر، پیاز، تره و غیره نیازمند گوگرد بیشتری نسبت به سایر گیاهان هستند. بوی تندی که از این گیاهان به استشمام میرسد به دلیل وجود ترکیبات گوگردی است. این ترکیبات دارای نقش دفاعی برای گیاه است و البته دارای نقش دارویی برای انسان. به همین دلیل کمبود گوگرد سبب کاهش خاصیت غذایی بسیاری از گیاهان بخصوص گیاهان تیره کلم و پیاز میگردد. البته باید در نظر داشت هرچند این ترکیبات جزء متابولیتهای ثانویه گیاه به حساب می آیند ولی کمبود گوگرد سبب کاهش رشد و کاهش بیوسنتز ترکیبات اولیه و ضروری سلول خواهد گردید. چون گیاهان تیره کلم یا پیاز سهم عمده ای از متابولیسم خود را به بیوسنتز این ترکیبات اختصاص داده اند.
علائم کمبود گوگرد در گیاهان
بخشی از گوگرد مورد نیاز گیاهان از طریق باران به زمین می رسد. طی سالهای اخیر و به دلیل نگرانی های محیط زیستی تولید گازهای حاوی گوگرد (بارانهای اسیدی حاوی گوگرد) کم شده است. از طرفی منابع دارای گوگرد در زمینهای زراعی کم بوده و توسط آبیاری یا باران شسته میشود. همچنین میکروارگانیسم های خاک سبب تجزیه آن و تبدیل گوگرد (سولفات) به گاز (هیدروژن سولفید) میشوند؛ بنابراین تغذیه گیاهان با گوگرد باید در اولویت برنامه کودی قرار گیرد.
دلایل کمبود گوگرد در یک مزرعه
- خاک شنی یا ماسه ای با مواد آلی کم که محتوای گوگرد آن نیز کم است.
- بارندگی زیاد در طول فصل زمستان (شسته شدن گوگرد)
- خشکی در فصل بهار (عدم جابجایی گوگرد)
- اضافه نکردن کودهای دامی و آلی به مزرعه
- گرمای هوا
کمبود گوگرد ابتدا با زرد شدن برگهای جوان مشخص میشود. این کمبود سرتاسر برگ را به رنگ زرد در می آورد و نباید با کمبود نیتروژن که زرد شدن برگهای پیر گیاه را به دنبال دارد اشتباه شود. کمبود نیتروژن سبب زردی برگهای پیر میشود. کمبود گوگرد از برگهای جوان شروع میشود و بدون علائم سوختگی تمام پیکره گیاه را به رنگ زرد در می آورد. این کمبود با گرمای هوا خود را بیشتر نشان میدهد. نوع خاک، مقدار مواد آلی خاک، pH، نوع گیاه و سابقه زراعت مزرعه در مقدار گوگرد خاک نقش تعیین کننده دارد.
متاسفانه کمبود گوگرد خود را دیر نشان میدهد و بنابراین اقدامات پیش دستانه برای جلوگیری از این کمبود باید حتما مدنظر کشاورزان عزیز قرار گیرد. آنالیز دوره ای خاک مزرعه (حداقل 3 سال یکبار) از لحاظ مقدار گوگرد محلول نیز باید انجام گیرد. با توجه به نقش های بسیار مهم گوگرد که کمتر مورد توجه کارشناسان قرار دارد استفاده از گوگرد مایع برای باغات و محصولات زراعی بهترین گزینه برای تنظیم pHخاک، جلوگیری از حمله آفات و بیماریهای قارچی، افزایش محصول و کیفیت آن می باشد. استفاده از گوگرد مایع بخصوص همراه منابع کودی نیتروژن در مراحل اولیه رشد و همچنین در مراحل رشد سریع گیاه باید در برنامه غذایی مزرعه قرار داده شود. گوگرد 3/0 درصد وزن خشک گیاهان زراعی و 45/0 درصد وزن خشک تیره کلم را به خود اختصاص میدهد. کافی نبودن گوگرد سبب کاهش محصول به مقدار زیادی میشود.
چرا کود گوگرد مایع؟
نکته بسیار مهمی که نباید در مورد تغذیه گیاه با گوگرد را فراموش کرد این است که گوگرد به دلیل خاصیتی که دارد سبب محلول شدن بسیاری از عناصر غذایی میشود که تاکنون برای گیاه قابل‌جذب نبود. درواقع یون‌ها و مواد غذایی موجود در خاک با به کار بردن گوگرد جذب گیاه میشوند. این اهمیت زمانی دوچندان میشود که کشاورز بداند استفاده از گوگرد مایع او را از بسیاری از کودها بی‌نیاز میکند. چون در اغلب موارد مواد غذایی در خاک وجود دارد و نیازی به کود جدید وجود ندارد. برای نمونه استفاده از گوگرد سبب حل شدن آهن خاک و رفع کمبود آهن نیز میگردد. این قضیه برای سایر عناصر غذایی مثل منیزیم، مس، روی و بخصوص فسفر و … نیز وجود دارد. درواقع کشاورز با به‌کارگیری گوگرد مایع در اغلب موارد نیازی به کود آهن، کود فسفر و کودهای میکرو نخواهد داشت.
جلوگیری از رشد و از بین بردن گلسنگ‌های مهاجم
گلسنگ‌ها موجوداتی مفید برای محیط زیست هستند که از اجتماع قارچ و جلبک ایجادشده‌اند. این موجودات در مواقعی بر روی تنه درختان رشد کرده و سبب خفگی پوست تنه و ضعیف شدن و مرگ تدریجی درخت میگردد. ترکیب گوگرد مایع آلی با فرمول خاص می‌تواند این گلسنگ‌ها را بدون آسیب به درخت از بین ببرد. خشکی درختان ناشی از گلسنگ یکی از معضلات کشاورزان در مناطق مرطوب مثل شمال کشور است.
درمان بیماریهای قارچی با گوگرد مایع
بیماریهای گیاهی می‌تواند توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها ایجاد شود. ترکیبات گوگردی می‌تواند در درمان و پیشگیری از همه این عوامل نقش مؤثری داشته باشد. ویروس‌ها اغلب توسط حشرات منتقل میشوند گوگردی‌اشی می‌تواند بسیاری از این آفات مکنده را دور کند. عوامل بیماری اغلب توسط حشرات آلوده منتقل میشوند. بیماری‌هایی چون سفیدک، کپک‌ها، زنگ‌ها و سیاهک‌ها، فوزاریوم، فیتوفتورا، اسکب، پوسیدگیهاو لکه های برگی و بیماریهای ریشه مثل نماتدها با گوگرد قابل‌کنترل و درمان است.
انواع بیماری سفیدک که گیاهان زراعی و مخصوصاً گلخانه‌ای را درگیر خود میکند با گوگرد مایع قابل‌درمان است؛ یعنی حتی پس از آلوده شدن هم می‌تواند این عوامل را از بین ببرد. استفاده از گوگرد مایع به همراه بعضی از سموم مصرف سم را کاهش داده و با مقدار کمتر از سم جواب بهتر حاصل خواهد شد.
گوگرد مایع گامی به‌سوی کشاورزی ارگانیک
پیشنهاد ما برای پیشگیری و مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها گوگرد مایع است که از گوگرد غیراکسیده تشکیل‌شده است. کودهای گوگرد (پالایشگاهی -معدنی) موجود در بازار برای گیاه قابل‌جذب سریع نبوده و به‌تدریج طی چند سال گوگرد قابل‌جذب (سولفات) را به خاک آزاد میکند. گوگرد مایع در آب کاملاً محلول بوده و در آب‌های سنگین و شور هم دارای کارایی بالاست و حتی سبب رسوب ترکیبات کربناتی آب میگردد.
گوگرد مایع را می‌توان بدون ترس از سوختگی گیاه به کار گرفت. حتی برای پیشگیری از بیماری‌ها و یا کمبود گوگرد بر روی گیاه مه پاش یا اسپری نمود (بر اساس دستورالعمل). گوگرد به دلیل بویی که دارد بسیاری از حشرات را از مزرعه دفع میکند و اجازه ورود یا تخم‌ریزی را نمی‌دهد. همچنین باعث تخریب باقیمانده قارچ‌ها یا باکتری‌ها بر روی گیاه میگردد. گوگرد مایع مصرف سموم را به‌شدت کاهش داده و محصولی باکیفیت صادراتی را به ارمغان خواهد آورد.
گوگرد دشمن قارچ‌ها است. قارچ‌های بیماری‌ها در شرایطی که گوگرد وجود داشته باشد رشد نمی‌کنند یا در صورت وجود از بین می‌روند. این قضیه برای بیماریهای قارچی که اندام‌های روی زمین را از بین می‌برند بسیار مهم است. اغلب بیماریهای قارچی در خاک وجود دارد ولی بیمارهایی چون سفیدک، سیاهک و زنگ‌ها یا کپک‌ها که اندام‌های زایشی و رویشی را درگیر میکنند با گوگرد مایع از بین می‌روند. درواقع با مه پاش گوگرد مایع هم کمبود گوگرد و سایر عناصر برطرف میشود هم مزرعه از وجود آفات و بیماری‌ها بیمه میشود. البته این قضیه برای هر کود گوگردی نمی‌تواند درست باشد. چون همان‌طور که گفته شد این قابلیت تنها در گوگرد مایع غیراکسیده وجود دارد. گوگردهای موجود به شکل اکسیده هستند؛ بنابراین با به‌کارگیری این کود یک گام مهم برای تولید محصول ارگانیک برداشته‌اید. داشتن گواهی تولید محصولات ارگانیک برای بسیاری از کشاورزان مدرن و پیشرو بسیار مهم است. محصولات ارگانیک باقیمت بیشتری فروخته‌شده و برای صادرات نیز از برگ خریدهای مهم به شمار می‌رود.
استفاده از گوگرد مایع به همراه سایر محصولات کودی ارگانیک برای برطرف کردن تمامی کمبودهای گیاه کافی بوده و نیازی به هیچ مکمل و کود دیگر وجود ندارد. به‌کارگیری منظم کودهای آرامین هزینه کشاورز را در تولید محصول پایین آورده، استفاده از سموم را به حداقل رسانده و سبب افزایش کمی (حداقل 15 درصد) و کیفی محصول خواهد شد. رنگ درخشان، مزه، مقاومت در برابر پوسیدگی و افزایش انبارداری محصول از مزایای بهره‌گیری از کودهای پلی آمینه است.
چرخه گوگرد
منابع:
- جونز، ج. بنتون. هیدروپونیک (راهنمای کامل و عملی کشت بدون خاک). ترجمه سعیدرضا وصال. مشهد: جهاد دانشگاهی، واحد مشهد، انتشارات، 1394
2.Hagel, I. 2005. Sulfur and baking-quality of breadmaking wheat Land bauforschung Völkenrode, Sonderheft, 283, pp.23-36.
3. Buchanan, B.B. (2015). Biochemistry and molecular biology of plants. John Wiley & Sons
مطالب بیشتر در پیج اینستاگرام شرکت
بدون دیدگاه