در این مقاله به تغذیه درختان میوه با معرفی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و نحوه جذب انها خواهیم پرداخت در ادامه همراه ما باشید

عناصر غذایی موردنیاز گیاهان

تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در تغذیه گیاه و درخت نه‌تنها باید هر عنصر به‌اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عناصر غذایی موردنیاز گیاهان به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند.

عناصر غذایی مضر

عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاهان زیان‌آور هستند. حتی در برخی موارد غلظت‌هایی کم این عناصر می‌تواند موجب کاهش قابل‌توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. ازجمله این عناصر می‌توان به سرب، کادمیوم، جیوه و نیکل اشاره کرد

عناصر غذایی مفید

عناصری هستند که در صورت وجود در محیط سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاصی می‌شوند. برای مثال سدیم برای چغندرقند، سیلیس برای برنج و جو و یا کبالت و مولیبدن برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن مفید می‌باشند.

عناصر غذایی لازم یا ضروری

سه معیار برای ضروری بودن وجود دارد که عبارت‌اند از:

• گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
• وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
• عصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.

عناصر لازم یا ضروری عبارت‌اند از:

• عناصر پرمصرف
• کربن اکسیژن و هیدروژن: ٦٠ تا ٩٠ درصد ماده خشک گیاهی را تشکیل می‌دهند و جز در موارد کمبود
• آب کمبود آن‌ها دیده نمی‌شود؛ و عمدتاً از طریق آب‌وهوا تأمین می‌شوند.
• عناصر کودی شامل نیتروژن فسفر و پتاسیم
• عناصر آهکی شامل کلسیم و منیزیم
• گوگرد

عناصر غذایی کم‌مصرف

لازم به ذکر است همان‌طور یکه گیاهان بدون عناصر غذایی پرمصرف قادر به ادامه حیات نیستند بدون عناصر کم‌مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده‌ای که با عناصر پرمصرف دارند به مقدار بسیار کمتر موردنیاز می‌باشند. میزان مصرف آن‌ها برحسب قسمت در میلیون است درحالی‌که میزان مصرف عناصر غذای پرمصرف بر اساس درصد است. این عناصر عبارت‌اند از آهن، روی، مس، بر، منگنز، مولیبدن و کلر می‌باشند.

ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه

راهه‌ای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل‌استفاده در گیاهان وجود دارد از متداول‌ترین این روش‌ها می‌توان به ١- آزمون خاک ٢ – آنالیزهای بافت برگ درختان ميوه ٣- تشخیص ظاهری عوارض تغذیه‌ای اشاره کرد.

آزمون خاک

شامل سه مرحله نمونه‌برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک است. آزمون خاک می‌تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی‌جات یک‌ساله کمک زیادی به تأمین نیازهای غذایی گیاهان نماید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمی‌تواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیه‌ای درختان میوه باشد. آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغ‌های احداث‌شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورداستفاده قرار گیرد. برای نمونه‌برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرزبندی شده و خاک‌های متفاوت ازنظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به‌صورت جداگانه نمونه‌برداری می‌شود.

تجزیه بافت گیاه برای تشخیص کمبود عناصر غذایی در درختان میوه

تجزیه برگ نشان‌دهنده مقدار عناصری است که توسط درخت جذب‌شده و به قسمت‌های هوایی درخت منتقل‌شده‌اند. تجزیه برگ تصویر نسبتاً کاملی از وضعیت تغذیه‌ای درختان میوه ترسیم می‌کند. نتایج تجزیه برگ تا حدودی وضعیت عناصر غذایی درختان میوه را ترسیم می‌کند. تجزیه برگ برای باغ‌های دایر مفید است ولی برای احداث باغ میوه ابتدا باید خاک را تجزیه کرد.

مهم‌ترین علائم كمبود عناصر غذايي در درختان میوه

  

علائم کمبود	عنصر غذایی
در صورت کمبود ازت از برگ‌های پیر به برگ‌های جوان منتقل‌شده و علائم کمبود اکثر در برگ‌های پیر مشاهده می‌شود توقف رشد و زردی برگ‌های پایین درخت از علائم کمبود ازت است.	نیتروژن
توقف رشد برگ‌ها، کوچک شدن برگ‌ها و ارغوانی شدن برگ‌های پایینی	فسفر
رنگ‌پریدگی سوختگی حاشیه برگ‌ها و زرد شدن حاشیه برگ‌های پایینی در درخت انگور سبب خشک شدن نوک خوشه‌های انگور می‌گردد.	پتاسیم
توقف رشد و زرد شدن برگ‌های پایینی	گوگرد
زرد شدن پهنک‌برگ‌های جوان و سبز باقی ماندن رگبرگ‌های آن، برگ‌های تازه روئیده زردی بیشتری نشان می‌دهند و درنهایت لکه‌های نارنجی بر روی برگ‌های انتهای توسعه می‌یابند.	آهن
بارزترین مشخصه کمبود روی ریز شدن برگ‌ها و جارویی شدن برگ‌های جوان در سرشاخه -مای درخت است وجود نقاط زرد کرمی درزمینهٔ سبز تیره برگ‌های میانی کمبود روی سبب غیر هم‌زمان رسیدن میوه‌ای انگور می‌شود.	روی
کمبود منگنز شبیه سایر ریزمغذی‌ها در خاک‌های آهکی اتفاق می‌افتد. برگ‌ها زرد کمرنگ می‌شوند و این زردی از حواشی برگ شروع‌شده و به سمت رگ برگ میانی توسعه می باد.	منگنز
کمبود بر در درختان میوه سبب کاهش رشد و نمو پرچم‌ها، کاهش مدت گرده‌افشانی، سیاه شدن وسط میوه سیب و بدشکلی میوه می‌شود.	بُر
کمبود مس در درختان میوه سبب ایجاد شاخه‌های پر رشد با برگ‌های درشت به رنگ سبز تیره و با لکه‌های زردرنگ می‌شود. در صورت تشدید کمبود تمام شاخه‌های جوان خشکیده می‌شوند.	مس
خشکی برگ‌ها مخصوصاً حواشی آن‌ها از علائم عمومی کمبود کلر در درختان میوه است. در مقایسه با کمبود کلر سمت آن گستردگی جهانی دارد.	کلر

 

رابطه علائم کمبود عناصر غذایی با تحرک آن‌ها در درخت

محل ظهور علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان به میزان انتقال عناصر غذایی از برگ‌های پیر به قسمت‌های جوان گیاه بستگی دارد. عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم به‌راحتی از برگ‌های مسن به قسمت‌های جوان گیاه جابجا می‌شوند. ازاین‌رو علائم کمبود این عناصر ابتدا در برگ‌های پیرتر گیاه دیده می‌شود. در مقابل، عناصر غذایی مانند کلسیم و منگنز تحت هیچ شرایطی از برگ‌های پیر به قسمت‌های جوان منتقل نمی‌شوند. درنتیجه علائم کمبود این عناصر در قسمت‌های جوان گیاه دیده می‌شوند.

 میزان تحرک عناصر غذایی در داخل گیاه (عناصر کم تحرک و عناصر پر تحرک)

میزان تحرک عناصر در گیاهان	عنصر
متحرک	ازت
متحرک	فسفر
متحرک	پتاسیم
غیر متحرک	کلسیم
نسبتاً غیر متحرک	منیزیم
غیر متحرک	گوگرد
نسبتاً غیر متحرک	آهن
تحرک کم	روی
در شرایط کمبود نسبتاً غیر متحرک و در شرایط کفایت متحرک	مس
غیر متحرک	منگنز
نسبتاً غیر متحرک	بُر
تحرک متوسط	مولیبدن
متحرک	کلر

برای اطلاعات بیشتر در مورد عناصر مورد نیاز گیاه لطفا مقالات زیر را مطالعه فرمایید

• کمبود عناصر پرمصرف در درختان میوه
• کمبود عناصر کم مصرف در درختان میوه

منابع

1. ملکوتی، محمدجعفر و تهراني، محمدمهدی. نقش ریزمغذی‌ها در افزايش عملکرد و بهبود کيفيت محصولات کشاورزی. انتشارات دانشگاه تربيت مدرس. چاپ سوم. 384.
2. ملکوتی، محمدجعفر و طباطبایی، جلال. مدیریت تغذیه بهینه در باغ‌های میوه کشور. انتشارات سنا. 1380.

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

جهت مشاهده  تولیدات شرکت دانش بنیان آراد شیمی سبز بنیان (آرامین) به صفحه محصولات مراجعه نمایید

فیزیولوژی و چگونگی جذب عناصر غذایی از طریق محلول پاشی

جذب عناصر غذایی در گیاهان اغلب از دو مسیر برگی و ریشه ای انجام میگردد در این مقاله سعی داریم به صورت مختصر فیزیولوژی جذب برگی در گیاها را شرح دهیم در ادامه با ما باشد.

 

تغذیه برگی (محلول‌پاشی)

کلیه اندام‌های گیاهان اعم از ریشه، ساقه، شاخه، برگ و حتی میوه می‌توانند آب، گازها و مواد غذایی را جذب یا دفع کنند. اطلاعات موجود درباره جذب مواد غذایی از راه برگ قسمت‌های قابل‌توجهی از مطالعات تغذیه گیاهی را تشکیل می‌دهد. تأمین مواد غذایی از راه برگ و شاخه، تغذیه برگی، کودپاشی برگی یا کودپاشی هوایی نامیده می‌شود.

مزایا و معایب تغذیه برگی (محلول‌پاشی)

به‌طورکلی استفاده از هر روشی و به هر منظوری ممکن است مزایا و معایبی داشته باشد که موفقیت در کاربرد آن بستگی به فراهم‌آوردن زمینه لازم و درنظرگرفتن تمامی فاکتورهای مؤثر و برآیند مزایا و معایب استفاده از آن روش را دارد.

مزایا

1. با محلول‌پاشی ترکیب‌های غذایی واکنش‌های تشکیل کمپلکس در خاک، مخصوصاً در مورد عناصر کم‌مصرف حذف می‌شود.
2. از میزان مصرف کود و ترکیب‌های غذایی در واحد سطح کاسته می‌شود که علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها از آلودگی و شوری خاک ناشی از مصرف زیاد کودها، به‌ویژه در مناطقی که آب یا خاک شور باشد، جلوگیری می‌کند.
3. معمولاً گیاه درنتیجه حمله آفات یا بیماری‌ها قسمتی از نیروی رشد و نمو خود را از دست می‌دهد. مصرف توأم سم و کود هزینه‌های محلول‌پاشی را کاهش داده و علاوه بر اینکه عامل زیان‌بخش را برطرف می‌کند مواد غذایی را نیز سریع به گیاه می‌رساند، بنابراین گیاه تقویت می‌شود.
4. پاسخ گیاه در مقابل محلول‌پاشی عناصر غذایی خیلی سریع است و می‌توان در زمان‌های مختلف از آن استفاده نمود.
5. در طول مرحله زایشی در اثر رقابت برای جذب کربوهیدرات‌ها بین اندام‌های زایشی (دانه و میوه) و ریشه‌ها، از فعالیت ریشه کاسته می‌شود درنتیجه جذب مواد غذایی کاهش می‌یابد. در این مرحله محلول‌پاشی عناصر غذایی این رقابت را کاهش می‌دهد. به‌خصوص در محصولاتی مانند درختان میوه، گندم، جو و بقولات در مرحله زایشی بین رشد و نمو میوه‌ها و رشد ریشه‌ها رقابت شدیدی به وجود می‌آید.
6. در باغات کشور در اثر عوارضی ناشی از کمبود کلسیم در میوه، مثل لکه تلخ، لهیدگی، پوسیدگی گلگاه و ترک برداشتن میوه به‌وفور یافت می‌شود. ولی باوجود وفور این عنصر در خاک، جذب آن به دلایل متعددی مثل کند بودن حرکت آن در داخل گیاه و انتقال به‌طرف میوه‌ها با اشکال روبه‌رو می‌گردد، لذا به‌منظور تأمین کلسیم و منیزیم در درختان میوه بهترین را محلول‌پاشی است.
7. در خاک‌های آهکی به دلیل بالا بودن pH، آهک و مصرف کودهای فسفره بیش از نیاز، جذب آهن و منگنز معمولاً دچار اشکال می‌گردد و در بیشتر موارد کمبود آهن و روی دیده می‌شود؛ بنابراین محلول‌پاشی در چنین شرایطی مؤثرتر و باصرفه‌تر از مصرف کلات‌های آهن و روی گران‌قیمت در خاک است.

معایب

در صورت بکار بردن غلظت‌های بالا و عدم توجه به خصوصیات گیاه و ترکیب غذایی مورداستفاده، ممکن است آسیب‌دیدگی برگ و میوه به وجود آید که در این صورت خسارت‌های جبران‌ناپذیری به درخت و محصول وارد می‌شود.

راه‌های جذب برگی

1.جذب کوتیکولی

یکی از راه‌های جذب عناصر، جذب آن‌ها از راه کوتیکول است. وقتی‌که مواد غذایی روی سطح برگ قرار می‌گیرند. تا وارد سلول‌های گیاهی شوند مدت‌زمانی طول می‌کشد. این زمان را زمان کمون می‌گویند. هرچه این دوره کوتاه‌تر باشد پاسخ گیاه به عناصر غذایی محلول‌پاشی شده سریع‌تر خواهد بود. مدت‌زمان کمون بستگی به ضخامت کوتیکول دارد.

2.جذب روزنه‌ای

جذب از راه روزنه‌ها اهمیت بسزایی دارد. چون سلول‌های محافظ روزنه قدرت جذب بالایی دارند و اگر محلول به درون روزنه نفوذ کند، مقدار زیادی از آن جذب خواهد شد. جذب از داخل حفره زیر روزنه وقتی اهمیت پیدا می‌کند که به محلول مورداستفاده مویان یا ماده خیس‌کننده اضافه شود تا نفوذ محلول به داخل روزنه امکان‌پذیر باشد .

ازآنجائی‌که ساعات خنک روز منطبق بازمان بازبودن روزنه‌های برگ است انجام محلول‌پاشی در این ساعات باعث افزایش راندمان جذب برگی از طریق روزنه‌ها می‌شود .

3.جذب از طریق کرک‌های کوتیکولی

کرک‌های کوتیکولی نیز می‌توانند به نفوذ بخشی از مواد غذایی محلول‌پاشی شده کمک کنند. اهمیت این مسیر در جذب برگی به گسترش و موقعیت این کرک‌ها بستگی دارد که خود از مشخصه‌های بلوغ برگ و گونه گیاه به شمار می‌رود .

 

چگونگی جذب و انتقال ترکیب‌های محلول‌پاشی شده

روند جذب برگی تفاوت زیادی با عمل جذب توسط ریشه ندارد. بدین معنی که در اینجا نیز پدیده جذب به دو صورت فعال و غیرفعال وجود دارد .

گرفتن عنصر به‌وسیله گیاه مرحله اول جذب است. مرحله دوم، نفوذ عنصر، یا یون به داخل سلول‌های سطحی است. برعکس مرحله اول که کمتر تحت‌تأثیر عوامل خارجی قرار می‌گیرد این قسمت از جذب که درواقع جذب غیرفعال است تحت‌تأثیر رطوبت نسبی محیط و درجه حرارت قرار می‌گیرد. مرحله سوم جذب از راه برگ، این قسمت از جذب نیز تابع تأثیر عواملی ازجمله عواملی کندکننده، میزان اکسیژن و pH است. درنتیجه با شستشوی برگ‌ها عناصر جذب‌شده شسته نمی‌شوند. وابستگی جذب برگی به عوامل ذکرشده نشان می‌دهد که حداقل یک مرحله از جذب برگی یون‌ها تابع جذب فعال است.

بنابراین هرچقدر درخت در شرایط رشدی مطلوب‌تری قرار گرفته باشد و فعالیت‌های حیاتی آن بهتر صورت گیرد راندمان جذب فعال عناصر محلول‌پاشی شده بیشتر خواهد بود .

 

مسیر انتقال عناصر بعد از نفوذ آن‌ها به کوتیکول

1.از طریق فضاهای آزاد بین سلولی

بعضی از مواد و یون‌ها ممکن است از طریق این فضاهای آزاد بین سلولی که مسیر اپوپلاسمی نامیده می‌شود وارد سلول‌های پارانشیمی شده و پس از تبدیل‌شدن به مواد غذایی در طی عمل فتوسنتز از طریق آوند آبکش به سایر قسمت‌های درخت منتقل گردند .

2.از طریق غشاءهای سلولی

بعضی از یون‌ها ممکن است پس از جذب سطحی به‌وسیله فرایند جذب فعال از غشاء سلول‌های اپیدرمی و پارانشیمی عبور کرده و ازآنجا به سیتوپلاسم سلول‌ها و سپس سایر قسمت‌های گیاه منتقل شوند .

3.حرکت یون‌ها از راه پلاسمودسماتا

پلاسمو دسماتا منافذ ریزی هستند که ارتباط بین سلول‌های گیاهی هم‌جوار را برقرار می‌سازند. برخی از یون‌ها به‌وسیله این منافذ از سلول‌های سطحی به سلول‌های پارانشیمی و درنهایت به سیستم آوند انتقال می‌یابند .

 

عوامل مؤثر بر جذب برگی عناصر غذایی

عوامل مؤثر بر جذب عناصر غذایی از طریق برگ عبارت‌اند از: نور، درجه حرارت، رطوبت نسبی، سن برگ، حالت‌های تغذیه‌ای برگ، فرم شیمیایی عنصر مورداستفاده و مواد خیس‌کننده

1.نور

بسته به گونه گیاه ممکن است نور اثرات متفاوتی داشته باشد. میزان کوتین و یا موم‌های کوتیکولی و ضخامت کوتیکول، در شدت نور زیاد بیشتر از شدت‌های پایین، در گیاهان کلم، اکالیپتوس، غلات و میخک است.

2.درجه حرارت هوا

درجه حرارت هوا نیز بر جذب برگی عناصر غذایی از سطح برگ، اثرات متفاوتی دارد اثر دما روی توسعه موم‌ها بستگی به گونه گیاه دارد.

 3.رطوبت نسبی

این مسئله ازنظر کاربردی حائز اهمیت است که محلول‌پاشی در موقعی از روز انجام شود که رطوبت نسبی بالا باشد. بدین منظور توصیه می‌گردد که محلول‌پاشی در صبح یا عصر انجام شود. انجام آبیاری قبل یا بعد از عمل محلول‌پاشی باعث افزایش رطوبت محیط و درنتیجه افزایش جذب برگی می‌شود .

4.سن برگ

به‌طورکلی بین سن برگ و میزان جذب برگی، ترکیب‌های غذایی، ارتباط وجود دارد .

5.حالت‌های تغذیه‌ای گیاهی

زمانی که گیاه دچار کمبود عنصری باشد با محلول‌پاشی آن عنصر جذب بیشتر و سریع‌تر انجام می‌شود. هرچقدر فعالیت متابولیکی گیاه بیشتر باشد جذب فعال عناصر که مستلزم صرف انرژی می‌باشند از طریق برگ نیز بیشتر می‌گردد؛ بنابراین یکی از اثرات وضع مناسب تغذیه‌ای گیاه در بالابردن جذب برگی عناصر از این طریق اعمال می‌شود .

6.فرم شیمیایی عنصر مورداستفاده

از مهم‌ترین عوامل مؤثر در گزینش موادی که برای محلول‌پاشی مصرف می‌شوند خطر سوختگی برگ و میزان جذب عنصر یا عناصر موجود در ترکیب است. اثر هر محلول بر سوختگی برگی با تفاوت فشار اسمزی بین محلول مصرف‌شده و شیره سلولی مشخص می‌گردد. اگر فشار اسمزی محلول بیش از فشار اسمزی شیره سلولی باشد، آب از بافت گیاهی خارج گشته و سوختگی حاصل می‌شود .

فرم‌های کلاته شده عناصر غذایی مخصوصاً کلات‌های آهن، کارایی آن‌ها در مقایسه بانمک‌های معدنی (احتمالاً به‌خاطر تحرک زیادشان در گیاه) بسیار بالاتر است .

7.pH محلول

pH محلول در جذب عناصر غذایی معین توسط برگ و میوه‌ها مؤثر است به‌طورکلی در گیاهان مختلف جذب عناصر غذایی در pHهای متفاوت صورت می‌گیرد

 

اثرات محلول‌پاشی عناصر غذایی روی خصوصیات محصولات باغی

1.رشد رویشی

به‌طورکلی اگر محدودیت رشد رویشی درختان درنتیجه کمبود عناصر غذایی به وجود آمده باشد، با محلول‌پاشی این عناصر رشد رویشی تحریک می‌شود. ولی درصورتی‌که وضعیت عناصر غذایی در درخت مناسب باشد پاسخ رشدی گیاه نسبت به محلول‌پاشی عناصر موردنظر کم خواهد بود. ازجمله عناصری که در کنترل رشد رویشی درخت نقش مهمی دارد ازت است. در مورد محلول‌پاشی کود ازته در ارتباط با رشد رویشی درختان میوه بسته به وضعیت ازت درخت چند نکته باید در نظر گرفته شود .

2.زمان محلول‌پاشی

در درختان بارور پس از آغاز رشد در بهار یک مرحله رشد فعال رویشی وجود دارد و سپس این رشد متوقف می‌شود. از طرف دیگر در اکثر درختان مناطق معتدل معمولاً تشکیل جوانه‌های گل در سال قبل از بازشدن شکوفه‌ها اتفاق می‌افتد و معمولاً گل انگیزی پس از توقف رشد رویشی صورت می‌گیرد. برای مثال در سیب گل انگیزی جوانه‌ها در خردادماه صورت می‌گیرد، در این زمان رشد رویشی نامتعارف باعث می‌شود که مواد غذایی صرف تولید شاخ‌وبرگ اضافی شود و این شاخ‌وبرگ اضافی بر سر عناصر غذایی، با جوانه‌های در حال تمایز رقابت می‌کنند؛ بنابراین محلول‌پاشی اوره یا سایر ترکیبات ازته باید زمانی صورت گیرد که باعث تحریک رشد رویشی نگردد و درصورتی‌که ذخیره ازته درخت خیلی کم نباشد ترجیحاً بعد از توقف رشد رویشی شاخه‌ها محلول‌پاشی انجام گیرد .

3.منبع کودی

در انتخاب منبع کودی برای تأمین عناصر غذایی به‌غیراز ازت در درختان بارور درصورتی‌که ذخیره ازته مناسب باشد و محلول‌پاشی در اول فصل ضرورت داشته باشد باید از منبعی استفاده شود که یون همراه عنصر موردنظر ازت نباشد .

4.سن درخت

اگر درخت در سنین اولیه رشد و در دوره نونهالی قرار داشته باشد استفاده از منبع ازته سبب تحریک رشد رویشی می‌گردد و گیاه این مرحله را سریع‌تر پشت سر گذاشته و زودتر به مرحله بلوغ و باروری خواهد رسید. ولی در درختان بارور مخصوصاً در ارقامی که قدرت رشد رویشی آن‌ها زیاد است در استفاده از ازت باید جانب احتیاط را رعایت نمود .

5.میزان محصول

به‌طورکلی تأثیر عناصر غذایی بر میزان محصول یک درخت از طریق اثرات آن‌ها روی تشکیل میوه، اندازه میوه و جلوگیری از ریزش میوه اعمال می‌شود.

6.کیفیت محصول

کلسیم ازجمله عناصری است که در ترکیب شیمیایی و ساختمانی دیواره سلول‌های گیاهی نقش بسیار مهمی را دارد؛ بنابراین بالابود میزان کلسیم دریافت میوه می‌تواند به‌اندازه زیادی از اتلاف میوه‌ها در زمان برداشت در طی نگهداری آن‌ها در سردخانه جلوگیری نماید. همچنین علاوه بر پایین بودن سطح کلسیم در میوه بالا بودن نسبت‌های پتاسیم به کلسیم (K/Ca) و میزیم به کلسیم (Mg/Ca) نیز در ظهور بعضی از بیماری‌های فیزیولوژیک مؤثر است. کمبود بُر سبب توسعه عارضه چوب‌پنبه‌ای شدن میوه می‌شود. بعضی مواقع بین علائم کمبود بُر و چوب‌پنبه‌ای شدن و لکه تلخ میوه شبهه‌هایی به وجود می‌آید زیرا چنین علائمی باهم مشابه هستند. بُر علاوه براثر مستقیم روی کیفیت میوه، می‌تواند تحرک کلسیم را نیز در درخت افزایش دهد به طور غیرمستقیم سبب بالارفتن کیفیت میوه سیب گردد

 

سرعت جذب عناصر غذایی

جدول زیر سرعت نسبی جذب عناصر غذایی برحسب مدت‌زمان لازم برای جذب 50% از یون‌های برگ پاشی شده مورد مقایسه قرار گرفته است.

عنصر	مدت لازم برای جذب 50% (ساعت)	عنصر	مدت لازم برای جذب 50% (روز)
ازت	3-0.5	فسفر	10-0
پتاسیم	24-10	گوگرد	10-5
کلسیم	24-10	آهن	20-10
منیزیم	24-10	روی	2-1
کلر	28-24	مولیبدن	20-10

 

 

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

منابع

1.سالار دینی، علی‌اکبر روابط خاک و گیاه. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۴.

2.سالار دینی، علی‌اکبر و مجتهدی، مسعود (مترجمین)، اصول تغذیه گیاه انتشارات دانشگاه تهران. جلد اول . ۱۳۷۲٫

3.Swite like,D.& faust,M.(1986) . Fliar nutrition of fruit crops . Hort.Rev.Val.7.

4.childers,N.F.(1983).Modern fruit science.Horticultural publications,Rutyers university

 

                                                                                                                                                                                                                     

مصرف کود در نیشکر

در این مقاله با گیاه نیشکر بیشتر  آشنا میشویم و همچنین با راندمان نیشکر

 

نیشکر با نام علمی Saccharum Officinarum گیاهی چندساله از تیره‌ی غلات است که به هدف تولید قند از ساقه‌های آن، کشت می‌شود. ساقه‌ی تازه نیشکر دارای ۹۰ درصد عصاره است که حاوی ۱۲ تا ۱۷ درصد ساکارز است. از هر تن ساقه تازه نیشکر حدود ۵۸ تا ۱۱۰ کیلوگرم قند استخراج می‌گردد. این گیاه در طول دوره‌ی رشد خود به آب فراوان احتیاج داشته و از طرفی نسبت به کم‌آبی حساس است و ریشه‌ی آن به غرقاب شدن درازمدت ناسازگار است. نیتروژن یکی از عناصر اصلی غذایی موردنیاز نیشکر بوده و جهت تأمین این عنصر غذایی نیشکر زمان و میزان کود دهی مهم می‌باشد که لازم است برحسب روند رشد و مقدار ماده خشک تولید و یا سرعت رشد گیاه تنظیم و در اختیار آن قرار گیرد.

نیشکر و ذرت جزء گیاهان نیتروژن دوست و ساقه بلند می‌باشند، ازآنجایی‌که بکار بردن ادوات کشاورزی فقط در اوایل فصل رشد گیاه امکان‌پذیر است بنابراین مصرف کودهای کشاورزی به روش سنتی پخش سطحی و با استفاده از ماشین‌های مرسوم پخش کود مناسب نیست و جهت مدیریت مصرف کود در مزارع از بکار بردن مقدار کم ولی مکرر کود همراه با آبیاری (کودآبیاری) استفاده می‌شود. کودآبیاری از دیرباز در اراضی تحت کشت نیشکر در کشور انجام‌شده و می‌شود. ولی مصرف کود اوره در مدیریت فعلی مصرف کود این اراضی زیاد است، هدف از این مقاله بررسی مدیریت کود اوره و توصیه‌هایی برای مصرف بهینه‌ی آن در کودآبیاری جویچه‌ای نیشکر است.

امروزه باتوجه‌به محدودیت منابع تأمین کود و بالا بودن قیمت جهانی آن و همچنین آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از آن به‌ویژه نیتروژن، تجدیدنظر کلی در مصرف این مواد امری ضروری است، از طرفی دیگر به دلیل محدودیت منابع کود فسفره ضرورتاً از کود فسفات دی آمونیم حاوی ازت استفاده می‌شود که در شرایط فعلی مصرف این میزان کود ازته توصیه نمی‌گردد. درصورتی‌که منبع کود فسفره بدون آمونیم در دسترس نباشد، لازم است مقدار کود ازته همراه فسفر از بودجه کلی نیتروژن موردنیاز گیاه کسر گردد.

نیاز نیشکر به مواد مغذی زیاد و ریشه آن کم‌عمق و فیبری است؛ لذا، کودآبیاری نیشکر برای افزایش راندمان مصرف کود اوره توصیه‌شده است. کود اوره موردنیاز آن بر اساس نوع و ظرفیت خاک بین kg/ha 300- 250، فسفات kg/ha100- 80 و پتاسیم kg/ha 125 – 25 گزارش‌شده است. بخشی از نیاز کودی نیشکر از طریق نیترات موجود در آب آبیاری تأمین می‌شود. این مقدار درکشت و صنعت‌های مختلف متفاوت بوده و بستگی به کیفیت آب آبیاری و غلظت نیترات موجود در آن دارد که درکشت و صنعت‌های جنوبی به‌مراتب بیشتر خواهد بود.

مدیریت مؤثر و کارآمد پخش کود زمانی حاصل می‌شود که بتوان درزمانی که گیاه به مواد غذایی بیشتری نیازمند است، مقدار کافی مواد غذایی محلول را در خاک مرطوب با تهویه مناسب در اختیار ریشه گیاه قرارداد. کودآبیاری، مناسب‌ترین وسیله برای نیل به اهداف فوق است.

 

مزیت کودآبیاری نیشکر:

1. امکان مصرف کم، مکرر و تقسیطی کود
2. کنترل آبشویی عناصر غذایی در طول دوره رشد
3. رشد یکنواخت محصول
4. حذف عدم یکنواختی پخش کود

یکنواختی توزیع آب و کود در مزارع نیشکر وابسته به دبی ورودی، شیب جویچه ها و زمان تزریق کود به آب آبیاری است و یکنواختی توزیع کود تحت‌ تأثیر مدیریت آبیاری، روش و رژیم آبیاری، دبی ورودی، بافت خاک، ویژگی‌های نفوذپذیری خاک، ضریب زبری سطح خاک، نوبت آبیاری و زمان تزریق کود به سامانه‌ی آبیاری است.

درکشت و صنعت‌های نیشکر، تقسیط کود معمولاً به‌صورت سه تقسیطی انجام می‌شود به این صورت که زمان مناسب در نیمه‌ی دوم فروردین‌ماه به مقدار ۳۰ درصد کود موردنیاز، تقسیط دوم در نیمه دوم اردیبهشت‌ماه به مقدار ۴۰ درصد کود موردنیاز و تقسیط سوم در نیمه‌ی اول تیرماه به مقدار ۳۰ درصد کود موردنیاز توصیه‌شده است. سه تقسیط کود برای اغلب مزارع پلانت و راتون به شرطی که فاصله کود دهی‌ها کمتر از یک ماه یا سه نوبت آبیاری نشود، قابل‌استفاده است.

 

 

مدت‌زمان تزریق کود برای نیشکر، بستگی به مرحله‌ی رشد نی و عمق توسعه‌ی ریشه دارد. به‌طوری‌که در کود آبیاری‌های اول، این زمان می‌تواند به ۳۰ درصد انتهای زمان هر نوبت آبیاری ختم و در کود آبیاری‌های بعدی، زمان تزریق کود باید قدری طولانی‌تر شود. مقدار کود اوره موردنیاز برای نیشکر، بسته به کیفیت آب آبیاری، غلظت نیترات در آب آبیاری و سن گیاه متفاوت است و در کشت و صنعت‌های مختلف بین ۲۰۰ تا ۲۷۵ کیلوگرم در هکتار پیشنهاد می‌شود. در هیچ‌یک از تقسیط‌های کودی اولین کودآبیاری تقسیط (نباید بلافاصله بعد از تبدیل جوی به پشته) هیلینگ آپ و یا بعد از راتونینگ انجام شود. اولین آبیاری بعد از تبدیل جویچه به پشته و راتونینگ، به دلیل زبری زیاد جویچه ها و عدم تثبیت خاک، از راندمان آبیاری و یکنواختی توزیع آب و کود کمتری برخوردار است لذا، کودآبیاری در چنین شرایطی موجب تلفات بخش زیادی از کود مصرفی می‌شود و توصیه نمی‌شود. عدم تمایل به مصرف کود ازته هنگام کشت، علاوه بر مسائل اقتصادی، امکان حدوث پدیده سرما و یخ‌بندان است که معمولاً موجب ازبین‌بردن شاخ‌وبرگ و بخش سبزینگی نیشکر می‌گردد. میزان اندک کود ازته موجود در خاک و حاصل از تجزیه مواد آلی و بقایای نیشکر به‌ویژه ریشه و همچنین ازت موجود در آب آبیاری به‌ویژه در جنوب اهواز به دلیل بار آلودگی بالای آن کفاف استقرار و رشد مقدماتی نیشکر را پس از کاشت و قبل از پدیدارشدن فصل سرما در زمستان را می‌دهد.

 

نتیجه‌گیری

نیتروژن یکی از عناصر اصلی غذایی موردنیاز نیشکر بوده و جهت تأمین این عنصر غذایی نیشکر زمان و میزان کوددهی مهم است. مدیریت مؤثر و کارآمد پخش کود زمانی حاصل می‌شود که بتوان درزمانی که گیاه به مواد غذایی بیشتری نیازمند است، مقدار کافی مواد غذایی محلول را در خاک مرطوب با تهویه مناسب در اختیار ریشه گیاه قرارداد. کودآبیاری، مناسب‌ترین وسیله برای نیل به اهداف فوق است.

 

 

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

منابع مورداستفاده

1. عباسی، ف. ع. شینی دشت گل. ۱۳۹۵. توصیه‌هایی برای مصرف بهینه کود در مزارع نیشکر. مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی – دفتر شبکه ملی تلویزیونی کشاورزی و مدیریت دانش
2. عباسی، ف. ع. شینی دشت گل، ن. سلامتی، ج. سعودی و م. مودی.1394. ارتقای کارایی مصرف آب و نیتروژن در کودآبیاری جویچه‌ای نیشکر مطالعه موردی درکشت و صنعت نیشکر دهخدا. گزارش پژوهشی نهایی شماره ۴۸۰۹ مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج
3. عباسی، ف. لیاقت ع. ؛ و گنجه ا. ۱۳۸۸. ارزیابی یکنواختی کودآبیاری در آبیاری جویچه‌ای. مجله خاک و آب. 39: 37-۲۶.
4. علیزاده، ح.ع. عباسی ف؛ و لیاقت ع. .1389. ارزیابی یکنواختی توزیع و تلفات نیترات در کودآبیاری جویچه‌ای. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 51:49 – ۳۹.
5. عبداللهی، ل. ۱۳۸۸. بازنگری در مدیریت آبیاری و کوددهی نیشکر در ایران با تلفیق تجربه‌های داخلی و خارجی و استفاده از مدل‌های گیاهی پیش‌بینی‌کننده مجله الکترونیکی شکرشکن، 120:23 – ۱۵