عناصر غذایی مورد نیاز گیاه
تمامی موجودات زنده کره زمین از جمله گیاهان برای رشد و نمو و ادامه حیات خود نیاز به مواد غذایی دارند، البته مقدار عناصر برای انواع مختلف گیاهان متفاوت است. در بیشتر خاک‌ها مقدار نسبی این عناصر، برابر نیازهای طبیعی گیاه نیست و از آن گذشته زمین نمی‌تواند این گونه مواد را به اندازه کافی تولید کند و آن مقداری هم که در خاک وجود دارد، به مرور زمان به‌وسیله گیاه جذب میشود، پس برای به‌دست آوردن محصول کافی، لازم است همه ساله مواد مورد نیاز را بسته به نوع گیاه به خاک اضافه نمود. هرچند که عناصر معدنی مقدار کمی از وزن یک گیاه را تشکیل می‌دهند ولی هر کدام از این عناصر وظایفی را در انجام فعالیت‌های حیاتی گیاه و تعادل بین رشد رویشی و زایشی بر عهده دارند و عدم وجود و یا وجود بیش از حد این عناصر در خاک، اختلالاتی را در گیاه به وجود می‌آورد که روی رشد و نمو گیاه و در نهایت روی کمیت و کیفیت محصول تأثیر بسزایی خواهد گذاشت.
عناصر غذایی مورد نیاز گیاه
به‌طور کلی تعداد عناصر غذایی مورد نیاز گیاه که در محلول خاک موجود می‌باشند، شامل 13 عنصر است که بر اساس میزان مصرف گیاه به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
-
عناصر پر مصرف:
-
عناصر کم مصرف:
- عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن و کلر که به مقدار بسیار کم مورد نیاز گیاه می‌باشند را عناصر کم مصرف یا ریز مغذی می‌گویند.
البته سه عنصر کربن، اکسیژن و هیدروژن هم از عناصر مورد نیاز گیاه هستند ولی چون این عناصر به فراوانی در هوا و آب یافت می‌شوند، به‌عنوان عناصر غذایی خاک محسوب نمی‌شوند.
دلایل کمبود عناصر غذایی در درختان میوه:
کمبودهای شدید عناصر غذایی در گیاه به‌صورت علائم مختلفی قابل مشاهده است که می‌توان به مواردی چون تغییر رنگ، سوختگی، توقف رشد جوانه‌های انتهایی، تغییر شکل میوه‌ها، تفاوت در عملکرد، زودرسی، دیررسی، کوچک شدن میوه‌ها، نارسایی در رشد، کاهش گسترش ریشه و کاهش خاصیت انبارداری میوه‌ها اشاره نمود.
لازم به ذکر است که نشانه‌های کمبود گاهی مشابه هم بوده و همچنین عوامل دیگری چون تغییرات دما، استفاده از سموم، حشرات، باد و دیگر عوامل طبیعی نشانه‌هایی را از خود به جای می‌گذارند که مشابه علائم کمبود است. به‌همین دلیل، تشخیص و معالجه کمبود عناصر غذایی از روی علائم ظاهری باید با احتیاط و به‌سیله کارشناسان با تجربه انجام گیرد.
معمولا کمبود عناصر غذایی در گیاهان ناشی از موارد زیر است:
- کمبود واقعی: کمبود عناصر غذایی در خاک و یا وجود ترکیب شیمیایی غیر قابل جذب برای گیاه
- کمبود دروغین: کمبود عناصر غذایی به علت ایجاد شرایط خاص در محیط کشت. در این حالت ریشه ها قادر به جذب عناصر موجود در خاک نمی‌باشند؛ مانند موارد زیر:
- سرد بودن خاک: در این حالت پتاسیم موجود در خاک جذب ریشه نمی‌شود.
- غرقابی بودن خاک: آهن، مس و کلسیم در خاک غرقابی جذب نمی‌شوند. به‌عنوان مثال آبیاری پی در پی در خاک، شرایط احیا و اکسیداسیون در خاک را فعال نموده و عناصری مثل آهن و منگنز به خاطر اکسیده شدن غیر قابل جذب می‌گردند.
- اسیدیته (PH) نامناسب: در خاک‌های خیلی اسیدی، منگنز و روی و در خاک‌های قلیایی آهن، منیزیم و بور جذب نمی‌شود.
- اثر متقابل و منفی عناصر نسبت به یکدیگر: در این حالت حضور یک عنصر باعث عدم جذب عنصر دیگر میشود. مثلا حضور پتاسیم بیش از حد باعث کمبود منیزیم میشود و یا حضور بیش از حد ازت باعث رشد سبزینه‌ای گیاه شده و تعادل مصرف برخی عناصر مورد نیاز در گیاه را به هم می‌زند.
از دیگر دلایل ظهور کمبود عناصر در گیاه، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- شستشوی خاک به‌ویژه در خاک‌های سبک که باعث کمبود عناصر محلول در خاک مثل ازت و منیزیم میشود. در شرایط اسیدی خاک، این حلالیت برای آهن و کلسیم بروز کرده و شسته می‌شوند و در شرایط قلیایی شستشوی پتاسیم اتفاق می‌افتد.
- با فشرده شدن خاک و عدم تبادلات گازی در خاک، گاز دی اکسید کربن محبوس شده و با کربنات‌های خاک تشکیل بی‌کربنات داده و رسوب کلسیم می‌دهد و شرایط قلیایی ایجاد شده در خاک، منجر به کمبود برخی عناصر میشود.
- مصرف کود حیوانی نپوسیده در ابتدا باعث میشود تا ازت موجود در خاک صرف پوسیدن کود شده و در نتیجه گیاه با کمبود ازت مواجه شود و از طرفی با مصرف کود حیوانی، مقدار بعضی از عناصر در خاک چندین برابر افزایش یافته و منجر به کمبود جذب دیگر عناصر موجود در خاک میشود. استفاده از کودهای شیمیایی پر مصرف و عدم کاربرد کودهای شیمیایی کم مصرف، منجر به کمبود آنها در خاک شده که لزوم یک مدیریت صحیح در مصرف کودهای پرمصرف و کم مصرف در خاک ضروری به نظر می‌رسد.
- در زمان خشکی و تبخیر بیش از حد از سطح خاک، برخی نمک‌های محلول مثل کلرور پتاسیم و سدیم و کمی هم کلسیم و منیزیم و یا ترکیبات نیترات به سطح خاک آمده و در نتیجه جذب این عناصر برای ریشه امکانپذیر نمی‌باشد.
رابطه علائم کمبود عناصر غذایی با تحرک آنها در گیاه:
محل ظهور علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان، به وسعت و میزان انتقال عناصر غذایی از برگ‌های پیر به قسمت‌های جوان گیاه بستگی دارد که می‌توان عناصر را بر اساس جابه‌جایی در گیاه به دو دسته تقسیم نمود:
-
عناصر متحرک:
- علائم کمبود این عناصر ابتدا در برگ‌های پیر (برگ‌های پایینی) اتفاق می‌افتد؛ زیرا این عناصر میتوانند از برگ‌های پیر پایینی به سوی برگ‌های جوان بالایی حرکت کنند. این عناصر عبارتند از: ازت، منیزیم، پتاسیم و فسفر
-
عناصر غیرمتحرک:
- علائم کمبود این عناصر ابتدا در برگ‌های جوان (برگ‌های بالایی) اتفاق می‌افتد زیرا این عناصر نمی‌توانند از برگ‌های پیر پایینی به سوی برگ‌های جوان بالایی حرکت کنند. این عناصر عبارتند از کلسیم، بر، منگنز، روی، مس و آهن
| عناصر غذایی | علامت | قابلیت حرکت | وظیفه در گیاه |
|---|---|---|---|
| آهن | Fe | خیر | تشکیل کلروفیل؛ حامل اکسیژن، تقسیم و رشد سلولی |
| بر | B | خیر | جوانه زنی دانه گرده؛ تشکیل بذر و دیواره سلولی ، تحریک بلوغ ، انتقال قند |
| روی | Zn | خیر | سیستم های هورمونی و آنزیمی ، تولید کلروفیل؛ تشکیل کربوهیدرات ، نشاسته و دانه |
| کلر | Cl | بله | نامشخص |
| مس | Cu | خیر | کاتالیست در متابولیک؛ شرکت در فتوسنتز و تولید مثل، افزایش قند، تشدید رنگ ، بهبود طعم |
| منگنز | Mn | خیر | شرکت در سیستم های آنزیمی ، کمک به سنتز کلروفیل، قابلیت جذب P و CA |
| مولیبدن | Mo | بله | تشکیل نیتران ردوکتاز، تبدیل فسفات های معدنی به آلی |
| نیکل | Ni | بله | متابولیسم و تثبیت نیتروژن؛ مقاومت در برابر بیماری |
روش‌های تعیین کمبود عناصر غذایی:
- آنالیز و تجزیه خاک: این آزمایش در آزمایشگاه‌های تجزیه آب و خاک صورت می‌گیرد. بدین صورت که از خاک مزرعه یا باغ نمونه‌گیری شده و با مراجعه به آزمایشگاه اسیدیته، شوری، املاح محلول در خاک و میزان عناصر موجود در خاک تعیین می‌گردد.
- آنالیز و تجزیه بافت‌های گیاهی (برگ و دمبرگ): این آزمایش وقتی گیاه در حال رشد است انجام میشود و برای تأیید اختلالات ظاهری مورد استفاده قرار می‌گیرد. با تجزیه برگ، میزان عناصر موجود در آن اندازه‌گیری و با میزان طبیعی (مستلزم وجود آزمایشگاه‌های استاندارد) مقایسه میشود که باید در برگ وجود داشته باشد.
- تشخیص ظاهری از روی علائم: گیاهان با ایجاد علائم خاصی بر روی اندام‌های خود به‌خصوص برگ‌ها به کمبود عناصر مختلف عکس العمل نشان می‌دهند. این علائم می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای برای تشخیص استفاده شوند اما نمی‌تواند معیار دقیقی برای تشخیص کمبود عناصر باشد. به عبارتی دیگر بعضی از عناصر کم‌مصرف علائمی شبیه به یکدیگر دارند و در مواردی نیز کمبود یک عنصر به صورت پنهان می‌باشد و هیچ‌گونه علائم ظاهری بوجود نمی‌آورد ولی بر روی عملکرد نهایی گیاه تأثیر می‌گذارد. با توجه به اینکه برگ‌ها کارخانه تولید مواد غذایی برای میوه‌ها هستند در صورتی‌که سالم نباشند عملکرد و کیفیت میوه نیز کاهش می‌یابد؛ لذا با بروز اولین علائم باید جهت رفع خسارت به درمان پرداخت.
آمینوکلات میکرو کامل آرامین
آمینوکلات میکرو کامل آرامین تولید شرکت آراد شیمی سبز بنیان بر پایه کلات اسیدآمینه‌های آزاد تولید شده و تأثیر محرکی روی گیاه در طول مرحله رشد و دوره گلدهی دارد. استفاده از اسیدآمینه در ترکیب این کود با تحریک هورمون‌ها و آنزیم‌های گیاهی، موجب جذب سریع و بهتر عناصر میکرو و افزایش کیفیت و اندازه میوه می‌گردد.
ویژگی‌ها و تمایزات:
- تسریع در رسیدن میوه
- جلوگیری از ریزش گل‌ها
- تحریک فعالیت آنزیمی گیاهی
- افزایش گرده‌افشانی، گلدهی، سبزینگی و رشد گیاه
- افزایش اندازه، کیفیت و ارتقای بازارپسندی محصولات
- تأمین عناصر ریزمغذی به صورت متعادل و رفع علائم در سریع‌ترین زمان
- افزایش مقاومت گیاه در برابر عوامل تنش‌زا از جمله سرما و گرما، خفگی ریشه‌ها، مسمومیت‌های شیمیایی‌تگرگ و سایر عوامل تنش‌زا
