نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عناصر کم مصرف در درختان میوه:

عناصری مثل آهن، منگنز، روی، مس، بُر، مولیبدن و کلر که به مقدار بسیار کم مورد نیاز گیاه می‌باشند را عناصر کم مصرف می‌گویند. ولی با اینکه این عناصر به مقدار کم برای گیاه لازم هستند ولی همین مقدار کم برای فعالیت‌های گیاهی ضروری است و کمبود این عناصر در گیاه می‌تواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گیاه شود.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود آهن:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در تولید مولکول کلروفیل و هم‌چنین در فعالیت‌های انتقال انرژی نقش دارد. آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد نهایی درختان میوه است.
• علائم ظاهری کمبود: در صورت کمبود در سلول‌های برگ، کلروفیل به مقدار کافی تولید نمی‌شود و برگ‌ها رنگ‌پریده به نظر می‌رسند. زردی برگ شکل خاصی از کمبود آهن است که در کشور ما به فراوانی دیده می‌شود. به‌عبارتی کمبود آهن باعث کاهش غلظت کلروفیل و دیگر رنگیزه‌های گیاهی نظیر کاروتن و گزانتوفیل در سلول می‌شود که در نهایت فتوسنتز شدیداً کاهش یافته و به صورت کلروز (زردی) ظاهر می‌شود. چون آهن قابلیت تحرک کمی در گیاه دارد معمولا علائم کمبود در برگ‌های جوان (بالایی) دیده می‌شود و رنگ‌پریدگی معمولا بین رگبرگ‌ها بوده و خود رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند و در برخی موارد مثل درخت گلابی برگ‌ها سفیدرنگ می‌شوند.
• درمان: برای رفع کلروز، محلول‌پاشی آهن کلاته یا سولفات آهن به تعداد دو یا چند بار در طول فصل رشد توصیه می‌شود. در درختان میوه اولین محلول‌پاشی چهار هفته پس از گلدهی و سه هفته پس از اولین محلول‌پاشی است. مقدار مصرف بر اساس توصیه شرکت‌های سازنده و دستورالعمل الصاقی روی بسته محصول می‌باشد.
• آمینوکلات آهن آرامین محصولی با فرمولاسیون ویژه بر پایه اسیدآمینه‌های طبیعی بوده که در فناوری تولید آهن، بیشینه کارایی جذب آهن توسط برگ مورد توجه قرار گرفته است. حدود 97 درصد از آهن موجود در آمینوکلات آهن تولید شده به شکل کمپلکس با اسیدآمینه وجود دارد که در افزایش کارایی جذب و انتقال آهن در گیاه مؤثر است.
  • ویژگی‌ها و تمایزات:
    • افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی گیاه
    • رفع زردبرگی (کلروز) ناشی از کمبود آهن در سریع‌ترین زمان
    • افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و هم‌چنین افزایش سبزینگی
    • افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی به علت وجود اسید‌آمینه
    • سرعت بالای جذب و هم‌چنین انتقال آسان به اندام‌های هدف در داخل گیاه
    • سرعت جذب بالاتر و قابلیت جذب بیشتر در مقایسه با کلات‎‌های مصنوعی

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود منگنز:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر برای تولید کلروفیل و در نتیجه فتوسنتز مؤثر می‌باشد. نقش منگنز در گیاه مشارکت آن در سیستم‌های ترکیبی است. منگنز در واکنش‌های انتقال الکترون و در تولید کلروفیل نقش دارد.
• علائم ظاهری کمبود: منگنز همانند آهن عنصری غیرمتحرک در گیاه است و علائم کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان درخت ظاهر می‌شود. مهم‌ترین نشانه کمبود منگنز، کلروز بین برگ‌هاست که معمولاً تمام قسمت‌های بالای درخت را فرا می‌گیرد، رشد درخت نیز کاهش یافته و در بعضی مواقع درختان به صورت کوتاه باقی می‌مانند. برخلاف کمبود آهن در کمبود این عنصر قسمت نوک و حاشیه برگ‌های درخت به صورت سبز باقی می‌مانند.
• درمان: از کودهای مهم منگنز می‌توان به سولفات منگنز اشاره نمود که هم به صورت خاکی و هم محلول‌پاشی به کار می‌رود که بهتر است این کود به صورت خاکی به میزان 100 گرم برای هر درخت در سایه انداز مصرف گردد. هم‌چنین برای رفع این کمبود به ازای هر هکتار 5 کیلوگرم کلات منگنز در 1000 لیتر آب به صورت توام جهت رفع کامل کمبود مصرف گردد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود روی:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر، عنصر مهمی در فعالیت‌ بسیاری از آنزیم‌ها از جمله ایندول استیک اسید (عامل رشد) و تریپتوفان می‌باشد. روی در بسیاری از سیستم‌های آنزیمی گیاه نقش کاتالیزوری فعال‌کننده و یا ساختمانی دارد و در ساخته شدن و تجزیه پروتئین‌های گیاه دخیل است.
• علائم ظاهری کمبود: کمبود روی در گیاه عمدتا از برگ‌های جوان به صورت ریز برگی، کچلی و کوچک شدن میان‌گره‌های سرشاخه شروع می‌شود. در اثر کمبود این عنصر علاوه بر اینکه رشد برگ کم می‌شود، برگ‌ها قبل از موقع می‌ریزند، تعداد جوانه کمتری تشکیل شده و بیشتر آنها شکوفا نمی‌شوند. هم‌چنین مقدار اکسین در دم‌گل‌ها کم شده، ممکن است گل‌ها قبل از باز شدن بریزند. پوست درختانِ دچار کمبود، سخت و شکننده می‌شود. خسارت عمده کمبود این عنصر علاوه بر ریز شدن میوه‌ها، ریزش قبل از رسیدن آنهاست به طوری که گاهی تا 80 درصد میوه‌ها می‌ریزند. کمبود این عنصر بیشتر در خاک‌های شنی، آهکی و قلیایی به علت PH بالای خاک مشاهده می‌شود. در درختان، اولین علائم کمبود روی در زمان گلدهی ظاهر می‌شود. شاخه‌ها نرم و نازک شده و فاصله میان‌گره‌ها کم می‌شود، برگ‌ها در انتها موج‌دار شده و اندازه آنها کاهش می‌یابد. به‌طوریکه برگ‌های انتهایی شاخه به صورت روشن درمی‌آید، بدین ترتیب کمبود این عنصر سبب جارویی شدن انتهای شاخه‌ها، کچلی و ایجاد ریزبرگی می‌شود.
• درمان: برای جبران کمبود روی در درختان میوه از سولفات روی به صورت محلول‌پاشی در زمان متورم شدن جوانه یا پس از ریزش گلبرگ‌ها به میزان دو تا سه کیلوگرم در 1000 لیتر آب استفاده می‌شود. محلول‌پاشی سولفات روی برای درختان هسته‌دار مثل هلو، زردآلو و گلابی در پاییز زمانی که برگ‌ها سبز است نتیجه بهتری دارد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود مس:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در تولید کلروپلاست، فعالیت‌های آنزیمی و هم‌چنین در واکنش‌های انتقال الکترون سهیم می‌باشد.
• علائم ظاهری کمبود: کمبود مس در درختان میوه با پلاسیدگی برگ‌های انتهایی و ریزش آنها مشخص می‌شود.
• درمان: از کودهای مهم مس می‌توان به سولفات مس (کات‌کبود) اشاره نمود که به دو صورت خاکی و محلول‌پاشی به کار می‌رود. بهترین زمان محلول‌پاشی مس در درختان میوه هنگام متورم شدن جوانه‌ها در بهار است چون اگر روی میوه سیب و گلابی پاشیده شود باعث زنگار آن می‌شود. سولفات مس به روش خاکی هر 2 الی 3 سال یک‌بار به میزان 50 تا 100 گرم در 1000 لیتر آب برای هر درخت در سایه‌انداز در فصل پاییز و زمستان مصرف می‌شود. هم‌چنین این کود به صورت محلول‌پاشی با غلظت 5/0 درصد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود بُر:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر برای رشد نوک ساقه و ریشه (مریستم انتهایی) لازم و ضروری است. بُر نقش عمده‌ای در فعالیت‌های حیاتی گیاه دارد و در تقسیم سلولی بافت‌ها، تشکیل جوانه‌های برگ و گل، ترمیم بافت‌های آوندی، متابولیسم قند و مواد هیدروکربن‌دار و انتقال آنها، تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول، انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در بافت‌های گیاهی، متابولیسم چربی، سنتز پکتین و در تشکیل دیواره سلولی نقش دارد.
• علائم ظاهری کمبود: علائم کمبود بُر در برگ‌، شاخه، میوه و حتی ریشه درختان دیده می‌شود. به علت عدم پویایی و تحرک بُر در گیاه، کمبود آن در ابتدا در برگ‌های جوان و سرشاخه‌ها بروز می‌نماید. اولین علامت قابل مشاهده توقف رشد جوانه انتهایی است که بلافاصله پس از آن برگ‌های جوان، سبز کمرنگ شده و این رنگ‌پریدگی در قاعده برگ‌ها بیشتر از نوک برگ‌ها می‌باشد. مرحله بعدی کمبود بُر، سیاه شدن جوانه‌های رویشی و بافت‌های مریستمی، کاهش فاصله میان‌گره‌ها، ایجاد حالت کوتولگی یا تراکم و کوچک شدن برگ‌ها در سرشاخه‌ها می‌باشد. میوه‌ها به حد کافی رشد نکرده، بدشکل و دارای گره‌های متعدد شده، زیر پوست میوه بافت چوب پنبه‌ای ضخیمی تشکیل شده و با توسعه از پوست تا مغز میوه ادامه می‌یابد. در برخی از ارقام وقتی کمبود بُر همراه با کمبود کلسیم باشد، میوه در بعضی قسمت‌ها ترک برمی‌دارد. در کمبودهای خفیف سطح میوه پوشیده از شکاف ریز شده که ظاهر میوه را به رنگ حنایی در می‌آورد. به‌طور کلی به علت نقش این عنصر در فرآیند تشکیل میوه، کمبود آن سبب رشد و نمو ضعیف پرچم‌ها، کاهش دوره گرده‌افشانی مؤثر و در نتیجه کاهش تشکیل میوه می‌شود. میوه‌ها قبل از رسیدن می‌ریزند و در زیر پوست میوه لکه‌های آبگز، قهوه‌ای، چوب پنبه‌ای و گوشت میوه‌ها تلخ، بدمزه و پوچ می‌شود. همان‌طور که قبلا هم اشاره شد بُر یکی از مهم‌ترین عناصری است که در جوانه زدن دانه گرده، تشکیل میوه و انتقال مواد فتوسنتزی به محل مصرف نقش دارد. بُر در درختان میوه‌های خزان‌دار و هسته‌دار برای تشکیل میوه، افزایش عملکرد و کاهش بعضی از بیماری‌ها مثل آتشک گلابی مؤثر است. کمبود بُر در درختان میوه باعث بادزدگی گل‌های گلابی، کاهش تشکیل میوه، نکروزه شدن پوست تنه درخت سیب، ایجاد لکه‌های چوب‌پنبه‌ای و ترکیدن میوه‌ها و تنه درخت می‌شود.
• درمان: بهترین زمان محلول‌پاشی بُر در درختان میوه هنگام متورم شدن جوانه در اوایل بهار با غلظت 5 کیلوگرم اسید بوریک در 1000 لیتر آب می‌باشد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود مولیبدن:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در تولید آنزیم‌های مربوط به مصرف نیتروژن در گیاه و هم‌چنین در تبدیل نیترات‌ها به اسیدآمینه نقش دارد. این عنصر در افزایش عملکرد و کیفیت محصول و هم‌چنین بر روی جذب عناصر دیگر توسط گیاه نقش دارد.
• علائم ظاهری کمبود: کمبود این عنصر کمتر در شکل ظاهری گیاه قابل مشاهده می‌باشد و تا حدودی مشابه علائم کمبود ازت می‌باشد.
• درمان: مولیبدن تنها عنصری است که کمبود آن موقعی دیده می‌شود که زیر 6 باشد. افزودن مقداری آهک می‌تواند مشکل را حل کند. از کودهای مهم مولیبدن می‌توان به مولیبدات آمونیوم، مولیبدات پتاسیم، مولیبدات سدیم و تری اکسید مولیبدن اشاره نمود. مولیبدات آمونیوم و مولیبدات پتاسیم به میزان 500 گرم در هکتار به صورت خاکی مصرف می‌گردد که برای یکنواختی در پخش می‌توان با کودهای NPK مخلوط و مصرف نمود. 

  برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

  جهت مشاهده  تولیدات شرکت دانش بنیان آراد شیمی سبز بنیان (آرامین) به صفحه محصولات مراجعه نمایید

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصرهای پرمصرف در درختان میوه

کمبود عنصرهای پرمصرف از قبیل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد که بیشتر مورد نیاز گیاه می‌باشند در گیاه می‌تواند باعث اختلالاتی در رشد و شکل ظاهری گیاه شود که به بررسی آنها می‌پردازیم:

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر نیتروژن:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر برای تولید اسیدهای آمینه و پروتئین لازم است و مهم‌ترین عامل رشد محسوب می‌شود. به‌عبارتی ازت جزء مهمی از مولکول کلروفیل را تشکیل می‌دهد.
• علائم ظاهری کمبود: باولین علائم ظهور کمبود ازت، رنگ‌پریدگی برگ‌هاست. برگ‌ها معمولا به رنگ سبز مایل به زرد و زرد روشن در می‌آیند که به علت عدم تشکیل کلروفیل می‌باشد. در اواخر رشد رنگ زرد، قرمز و بنفش مایل به قرمز مشاهده می‌شود که در نتیجه تشکیل رنگ آنتوسیانین است. در کمبود ازت، برگ‌ها کوچک، ساقه و شاخه‌ها باریک می‌شوند و معمولا با زاویه کوچکی نسبت به ساقه اصلی می‌ایستند و شاخه‌های جانبی کمی تشکیل می‌شود و زردی در برگ‌های پیر (پایینی) زودتر ظاهر می‌شود.
• درمان: کودهای ازته به دو صورت می‌تواند به خاک اضافه شود:
  • به صورت آلی: مثل کودهای دامی، پودر استخوان، خون خشک و برگ‌های پوسیده
  • به صورت معدنی: مثل کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم و اوره

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر فسفر:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در تلقیح گل‌ها، رشد ریشه، انتقال انرژی و هم‌چنین تنظیم خواص ژنتیکی گیاه نقش دارد.
• علائم ظاهری کمبود: در بعضی جهات کمبود ازت و فسفر با هم شباهت دارند. رشد قسمت هوایی و ریشه در هر دو کند یا متوقف می‌شود و هم‌چنین برگ‌ها کوتاه، باریک و نازک می‌گردد و رشد طولی گیاه عمودی بوده و ساقه‌های جانبی به‌ندرت ظاهر می‌شود. تعداد برگ و شاخه‌ها محدود شده و ممکن است جوانه‌های کناری به خواب بروند یا بمیرند. ظهور شکوفه و جوانه‌های برگی کم شده و در نتیجه میزان محصول (دانه و میوه) نیز کاهش می‌یابد. در هنگام کمبود فسفر رنگ برگ‌ها سبز تیره، کدر مایل به آبی با ته‌رنگ برنزی یا بنفش است و رنگ میوه‌ها سبز و ممکن است به شدت رنگی شده باشند. گوشت میوه نرم و شیره میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن خیلی کم می‌شود. یک علامت مهم دیگر، کوتولگی و کوتاه ماندن گیاهان است؛ به‌این صورت که گیاهان دچار کمبود فسفر، اغلب با گیاهان جوان اشتباه گرفته می‌شوند و در برگ‌های پیرتر تحت شرایط حاد کمبود، رگبرگ‌ها به شکل مشبک و قهوه‌ای رنگ‌پریده در می‌آید.
• درمان: در خاک، فسفر به‌صورت معدنی و آلی یافت می‌شود. PH خاک برای جذب فسفر مهم است و می‌بایست بین 6-7 باشد. فسفات آمونیوم از کودهای فسفره است که می‌توان از آنها در آب آبیاری استفاده نمود. اگرچه در پودر استخوان فسفر زیادی وجود دارد ولی این فسفر زیاد برای گیاهان قابل جذب نیست.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر پتاسیم:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر برای سنتز و انتقال مواد مغذی در گیاه لازم بوده و در رفع آثار سوء عدم تعادل بعضی از عناصر غذایی گیاه در خاک کمک می‌کند و هم‌چنین در تنظیم فعالیت جذب آب مؤثر می‌باشد. نقش پتاسیم در درختان میوه به قرار زیر می‌باشد:
  • افزایش مقاومت گیاهان را در برابر کم‌آبی و خطرات سرمازدگی
  • افزایش مقاومت گیاهان را در برابر آفات و بیماری‌ها از جمله آتشک گلابی و شانکر مرکبات
  • افزایش کیفیت و خاصیت انبارداری محصولات باغی
  • کنترل شدت نور و افزایش عمل فتوسنتز
  • افزایش راندمان آب آبیاری
• علائم ظاهری کمبود: در اثر کمبود پتاسیم، گیاه به شرایط کم آبی حساس شده و سریع دچار پژمردگی می‌شود. کاهش مقاومت به سرما، شوری و بیماری‌های قارچی حاصل کمبود پتاسیم در گیاه است. در این شرایط عملکرد گیاه کاهش پیدا می‌کند که در اصطلاح گرسنگی پنهان نامیده می‌شود. از دیگر علائم کمبود پتاسیم، ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای سوخته در نوک و حاشیه برگ‌هاست که در حالت پیشرفته، این لکه‌ها به نکروز تبدیل می‌شوند. در سوزنی‌برگان کمبود این عنصر باعث قرمز یا قهوه‌ای شدن برگ‌ها می‌گردد.
• درمان: استفاده از کودهای محتوی پتاسیم که عبارتند از:
  • سولفات پتاسیم
  • کلرید پتاسیم: مقدار پتاسیم موجود در کلرید پتاسیم 60 درصد بوده و مصرف این کود در خاک‌های شور و یا آب‌های آبیاری که میزان کلر آنها از 3 میلی‌اکی‌والان در لیتر (100میلی‌لیتر در لیتر) بالاتر باشد و بعضی از درختان میوه حساس به کلر نظیر مرکبات توصیه نمی‌گردد.
  • نیترات پتاسیم
  • سولفات پتاسیم منیزیم: این کود به صورت معدنی بوده و به دو صورت گرانوله و دانه ریز قابل تولید است. مصرف این کود عمدتا برای باغ‌های مرکبات و انگور به میزان 200 الی 500 کیلوگرم در هکتار و به صورت سرک و یا قبل از کاشت قابل توئصیه است. مصرف کودهای محتوی پتاسیم در باغ های میوه ترجیحا به صورت چالکود پیشنهاد می‌شود.

نقش، علائم تشخیص  و درمان کمبود عنصر کلسیم:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در پایداری دیواره سلولی، توسعه سلول و فرآیندهای داخلی، پایداری غشاهای سلولی، تعادل کاتیون و آنیون، فعال‌کننده برخی آنزیم‌ها و هم‌چنین تنظیم فشار اسمزی نقش دارد.
• علائم ظاهری کمبود: کمبود آن باعث تجزیه دیواره سلولی و خشکیدگی برگ‌ها می‌شود. لازم به ذکر است که کلسیم در توسعه ریشه نقش داشته و از صدمات ناشی از تنش‌های سرمازدگی جلوگیری می‌کند. علائم کمبود در حاشیه برگ‌ها بیشتر از نقاط دیگر برگ دیده می‌شود و در نتیجه باعث تغییر شکل برگ به صورت فنجانی رو به پایین می‌شود. این علامت تا نقاط اتصال برگ به دمبرگ گسترش می‌یابد، اما برگ‌ها نمی‌افتند، بلکه فقط لکه‌های بافت نکروتیک شده در نوک دمبرگ ایجاد می‌شود و هم‌چنین حاشیه برگ نامنظم و پاره پاره می‌شود.
• درمان: برای افزایش کیفیت، افزایش مدت زمان انبارداری محصولات باغی و کاهش بیماری‌های فیزیولوژیکی، محلول‌پاشی کلسیم انجام می‌شود که می‌توان از کلرور کلسیم به مقدار 10 تا 30 کیلوگرم در هزار لیتر آب استفاده کرد.

نقش، علائم تشخیص و درمان کمبود عنصر منیزیم:

• عملکرد در گیاهان: منیزیم تنها جزء معدنی مولکول کلروفیل است. منیزیم در ساخته شدن روغن در گیاه دخالت داشته و باعث تنظیم جذب فسفر در گیاه می‌شود و نیز در تولید هیدروکربن‌ها و مواد قندی مؤثر است. منیزیم انتقال‌دهنده فسفر به دانه گیاهان است و هم‌چنین فعال‌کننده آنزیم‌های دهیدروژناز و دکربوکسیلاز است و در تنفس سلولی اهمیت حیاتی دارد. این عنصر فعال‌کننده آنزیم‌ها و در اعمال اکسیداسیون و احیاء در گیاه نقش دارد و عامل جداسازی مولکول اکسیژن در فتوسنتز است.
• علائم ظاهری کمبود: از نشانه‌های کمبود آن در گیاه، زردی بین رگبرگ‌هاست و نشانه‌های کمبود ابتدا در برگ‌های پیر مشاهده می‌شود و در صورت کمبود شدید، برگ‌ها شروع به ریزش می‌کنند.
• درمان: این عنصر در خاک سریع شسته شده و از دسترس گیاه خارج می‌شود که برای رفع این کمبود از کربنات و سولفات منیزیم استفاده می‌شود. محلول‌پاشی سولفات منیزیم دو تا پنج مرتبه برای رفع کمبود در درختان میوه لازم و ضروری است. اولین محلول‌پاشی در اوایل خرداد و مراحل بعدی با دو هفته فاصله از هم انجام می‌گیرد. میزان مصرف 2 تا 5 کیلوگرم در 1000 لیتر آب می‌باشد. محلول‌پاشی منیزیم در مرکبات، انگور و سیب برای جلوگیری از کلروز برگ توصیه می‌شود.

نقش و علائم کمبود عنصر گوگرد:

• عملکرد در گیاهان: این عنصر در تولید پروتئین و بعضی از اسیدهای آمینه مؤثر است. بو و مزه برخی از محصولات باغی و زراعی (مثل سیر، پیاز و خردل) مربوط به گوگرد است.
• علائم ظاهری کمبود: مهم‌ترین علامت کمبود این عنصر در گیاه رشد ناقص و رنگ‌پریدگی می‌باشد. کمبود گوگرد در پاره‌ای از گیاهان نشانه‌هایی شبیه به کلروز ناشی از کمبود نیتروژن ایجاد می‌کند که مربوط به کمبود پروتئین در گیاه است. با وجود این، در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ‌های جوان نیز دیده می‌شود. اغلب در اثر کمبود این عنصر سطح پایینی برگ‌ها و دمبرگ‌ها به رنگ قرمز مایل به صورتی در می‌آید. گاهی در اثر شدت کمبود، علائم به صورت قهوه‌ای یا لکه‌های نکروتیک ظاهر می‌شود و هم‌چنین دمبرگ‌ها و برگ‌ها اغلب عمودی، پیچ‌خورده و شکننده می‌شود. ساقه‌های گیاهان مبتلا کوتاه‌تر و نازک‌تر از معمول و چوبی می‌شوند. سطح برگ کوچک و تعداد برگ‌ها نیز کم، تعداد و وزن میوه‌ها نیز کاهش می‌یابد. برای مثال در هلو برگ‌های جوان در اثر کمبود این عنصر، زرد و برگ‌های پیر بدشکل می‌شوند. جوانه‌های انتهایی رشد نکرده و در نتیجه شاخه‌های جانبی نیز رشد نمی‌کنند و برگ‌های روی این شاخه‌ها در اثر شدت کمبود کمی قرمز و پس از این مرحله خزان می‌کنند.
• درمان: گوگرد را می‌توان به صورت سوپر فسفات معمول (نه سوپر فسفات تریپل) سولفات آمونیوم و گل گوگرد و یا سولفات کلسیم به خاک افزود.
• گوگرد مایع غیراکسیده (اکتیو) آرامین به فرم غیراکسیده است که علاوه بر جذب سریع، به سرعت نیز توسط گیاه مصرف می‌شود. ماده آلی موجود در این محصول موجب فعال شدن باکتری‌های مفید خاک شده و عملاً اکسیداسیون بیولوژیکی را در خاک تسهیل می‌کند. این کود با ضدعفونی نمودن خاک به سلامت گیاه و محیط زیست کمک شایانی نموده است. استفاده اصولی از محصول، مصرف سموم شیمیایی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.ویژگی‌ها و تمایزات:
  • گوگرد مایع آرامین کود-سم دو منظوره
  • آزادسازی عناصر ماکرو و میکرو در خاک
  • ضدعفونی2کننده خاک و پیشگیری از آفات
  • افزایش مقاومت گیاه در برابر خشکسالی و سرما
  • ترسیب (بلوکه کردن) کربنات‌ها و بی‌کربنات‌های خاک و آب
  • بهبود دهنده خاک مخصوصاً خاک‌های کلوخه‌ای و قلیایی
  • تأمین ماده آلی خاک (به‌دلیل وجود 33 درصد ماده آلی در ترکیب)
  • افزایش خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بخصوص نفوذپذیری خاک
  • خاصیت التیام‌بخشی و حفاظتی فوق‌العاده در برابر قارچ‌های عامل بیماره سفیدک پودری، عامل بیماره لکه سیاه سیب و گلابی، عامل بیماری پیچیدگی برگ هلو و کنه‌ها( کنه‌های گالزا و کنه‌های تارتن)، شته‌ها، شپشک‌ها و تریپس

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

جهت مشاهده  تولیدات شرکت دانش بنیان آراد شیمی سبز بنیان (آرامین) به صفحه محصولات مراجعه نمایید

در این مقاله به تغذیه درختان میوه با معرفی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و نحوه جذب انها خواهیم پرداخت در ادامه همراه ما باشید

عناصر غذایی موردنیاز گیاهان

تغذیه بهینه گیاه شرط اصلی بهبود کمی و کیفی محصولات است. در تغذیه گیاه و درخت نه‌تنها باید هر عنصر به‌اندازه کافی در دسترس آن قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت تناسب میان همه عناصر غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. عناصر غذایی موردنیاز گیاهان به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند.

عناصر غذایی مضر

عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاهان زیان‌آور هستند. حتی در برخی موارد غلظت‌هایی کم این عناصر می‌تواند موجب کاهش قابل‌توجهی در عملکرد و رشد گیاه گردد. ازجمله این عناصر می‌توان به سرب، کادمیوم، جیوه و نیکل اشاره کرد

عناصر غذایی مفید

عناصری هستند که در صورت وجود در محیط سبب بهبود رشد گیاه و یا گیاهان خاصی می‌شوند. برای مثال سدیم برای چغندرقند، سیلیس برای برنج و جو و یا کبالت و مولیبدن برای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن مفید می‌باشند.

عناصر غذایی لازم یا ضروری

سه معیار برای ضروری بودن وجود دارد که عبارت‌اند از:

• گیاه بدون آن عنصر قادر به تکمیل چرخه حیات خود نباشد.
• وظیفه آن عنصر توسط عنصر دیگری قابل انجام و جایگزینی نباشد.
• عصر مستقیماً در متابولیسم و تغذیه گیاه نقش داشته باشد.

عناصر لازم یا ضروری عبارت‌اند از:

• عناصر پرمصرف
• کربن اکسیژن و هیدروژن: ٦٠ تا ٩٠ درصد ماده خشک گیاهی را تشکیل می‌دهند و جز در موارد کمبود
• آب کمبود آن‌ها دیده نمی‌شود؛ و عمدتاً از طریق آب‌وهوا تأمین می‌شوند.
• عناصر کودی شامل نیتروژن فسفر و پتاسیم
• عناصر آهکی شامل کلسیم و منیزیم
• گوگرد

عناصر غذایی کم‌مصرف

لازم به ذکر است همان‌طور یکه گیاهان بدون عناصر غذایی پرمصرف قادر به ادامه حیات نیستند بدون عناصر کم‌مصرف نیز قادر به ادامه حیات نخواهند بود. تفاوت عمده‌ای که با عناصر پرمصرف دارند به مقدار بسیار کمتر موردنیاز می‌باشند. میزان مصرف آن‌ها برحسب قسمت در میلیون است درحالی‌که میزان مصرف عناصر غذای پرمصرف بر اساس درصد است. این عناصر عبارت‌اند از آهن، روی، مس، بر، منگنز، مولیبدن و کلر می‌باشند.

ارزیابی وضعیت تغذیه درختان میوه

راهه‌ای مختلفی برای تشخیص کمبودها تعیین میزان عناصر غذایی قابل‌استفاده در گیاهان وجود دارد از متداول‌ترین این روش‌ها می‌توان به ١- آزمون خاک ٢ – آنالیزهای بافت برگ درختان ميوه ٣- تشخیص ظاهری عوارض تغذیه‌ای اشاره کرد.

آزمون خاک

شامل سه مرحله نمونه‌برداری صحیح، تجزیه دقیق عناصر و تفسیر صحیح نتایج تجزیه خاک است. آزمون خاک می‌تواند در گیاهان زراعی سبزی و صیفی‌جات یک‌ساله کمک زیادی به تأمین نیازهای غذایی گیاهان نماید. بین آزمون خاک و تجزیه برگ در باغ ارتباط کمی وجود دارد. یعنی آزمون خاک نمی‌تواند راهنمای خوبی برای تعیین وضعیت تغذیه‌ای درختان میوه باشد. آزمون خاک قبل از احداث باغ بهترین وسیله برای مشخص کردن بافت خاک، مقدار آهک خاک و غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر خاک است. در باغ‌های احداث‌شده آزمون خاک مکمل نتایج تجزیه برگی است و جهت مشخص نمودن ترکیب کودی باید مورداستفاده قرار گیرد. برای نمونه‌برداری صحیح خاک نقاط دارای شرایط و نوع خاک یکسان مرزبندی شده و خاک‌های متفاوت ازنظر بافت خاک، وضعیت زه کشی خاک، مقدار آهک خاک، عمق لایه سخت کفه زیرین به‌صورت جداگانه نمونه‌برداری می‌شود.

تجزیه بافت گیاه برای تشخیص کمبود عناصر غذایی در درختان میوه

تجزیه برگ نشان‌دهنده مقدار عناصری است که توسط درخت جذب‌شده و به قسمت‌های هوایی درخت منتقل‌شده‌اند. تجزیه برگ تصویر نسبتاً کاملی از وضعیت تغذیه‌ای درختان میوه ترسیم می‌کند. نتایج تجزیه برگ تا حدودی وضعیت عناصر غذایی درختان میوه را ترسیم می‌کند. تجزیه برگ برای باغ‌های دایر مفید است ولی برای احداث باغ میوه ابتدا باید خاک را تجزیه کرد.

مهم‌ترین علائم كمبود عناصر غذايي در درختان میوه

  

علائم کمبود	عنصر غذایی
در صورت کمبود ازت از برگ‌های پیر به برگ‌های جوان منتقل‌شده و علائم کمبود اکثر در برگ‌های پیر مشاهده می‌شود توقف رشد و زردی برگ‌های پایین درخت از علائم کمبود ازت است.	نیتروژن
توقف رشد برگ‌ها، کوچک شدن برگ‌ها و ارغوانی شدن برگ‌های پایینی	فسفر
رنگ‌پریدگی سوختگی حاشیه برگ‌ها و زرد شدن حاشیه برگ‌های پایینی در درخت انگور سبب خشک شدن نوک خوشه‌های انگور می‌گردد.	پتاسیم
توقف رشد و زرد شدن برگ‌های پایینی	گوگرد
زرد شدن پهنک‌برگ‌های جوان و سبز باقی ماندن رگبرگ‌های آن، برگ‌های تازه روئیده زردی بیشتری نشان می‌دهند و درنهایت لکه‌های نارنجی بر روی برگ‌های انتهای توسعه می‌یابند.	آهن
بارزترین مشخصه کمبود روی ریز شدن برگ‌ها و جارویی شدن برگ‌های جوان در سرشاخه -مای درخت است وجود نقاط زرد کرمی درزمینهٔ سبز تیره برگ‌های میانی کمبود روی سبب غیر هم‌زمان رسیدن میوه‌ای انگور می‌شود.	روی
کمبود منگنز شبیه سایر ریزمغذی‌ها در خاک‌های آهکی اتفاق می‌افتد. برگ‌ها زرد کمرنگ می‌شوند و این زردی از حواشی برگ شروع‌شده و به سمت رگ برگ میانی توسعه می باد.	منگنز
کمبود بر در درختان میوه سبب کاهش رشد و نمو پرچم‌ها، کاهش مدت گرده‌افشانی، سیاه شدن وسط میوه سیب و بدشکلی میوه می‌شود.	بُر
کمبود مس در درختان میوه سبب ایجاد شاخه‌های پر رشد با برگ‌های درشت به رنگ سبز تیره و با لکه‌های زردرنگ می‌شود. در صورت تشدید کمبود تمام شاخه‌های جوان خشکیده می‌شوند.	مس
خشکی برگ‌ها مخصوصاً حواشی آن‌ها از علائم عمومی کمبود کلر در درختان میوه است. در مقایسه با کمبود کلر سمت آن گستردگی جهانی دارد.	کلر

 

رابطه علائم کمبود عناصر غذایی با تحرک آن‌ها در درخت

محل ظهور علائم کمبود عناصر غذایی در گیاهان به میزان انتقال عناصر غذایی از برگ‌های پیر به قسمت‌های جوان گیاه بستگی دارد. عناصر غذایی مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم به‌راحتی از برگ‌های مسن به قسمت‌های جوان گیاه جابجا می‌شوند. ازاین‌رو علائم کمبود این عناصر ابتدا در برگ‌های پیرتر گیاه دیده می‌شود. در مقابل، عناصر غذایی مانند کلسیم و منگنز تحت هیچ شرایطی از برگ‌های پیر به قسمت‌های جوان منتقل نمی‌شوند. درنتیجه علائم کمبود این عناصر در قسمت‌های جوان گیاه دیده می‌شوند.

 میزان تحرک عناصر غذایی در داخل گیاه (عناصر کم تحرک و عناصر پر تحرک)

میزان تحرک عناصر در گیاهان	عنصر
متحرک	ازت
متحرک	فسفر
متحرک	پتاسیم
غیر متحرک	کلسیم
نسبتاً غیر متحرک	منیزیم
غیر متحرک	گوگرد
نسبتاً غیر متحرک	آهن
تحرک کم	روی
در شرایط کمبود نسبتاً غیر متحرک و در شرایط کفایت متحرک	مس
غیر متحرک	منگنز
نسبتاً غیر متحرک	بُر
تحرک متوسط	مولیبدن
متحرک	کلر

برای اطلاعات بیشتر در مورد عناصر مورد نیاز گیاه لطفا مقالات زیر را مطالعه فرمایید

• کمبود عناصر پرمصرف در درختان میوه
• کمبود عناصر کم مصرف در درختان میوه

منابع

1. ملکوتی، محمدجعفر و تهراني، محمدمهدی. نقش ریزمغذی‌ها در افزايش عملکرد و بهبود کيفيت محصولات کشاورزی. انتشارات دانشگاه تربيت مدرس. چاپ سوم. 384.
2. ملکوتی، محمدجعفر و طباطبایی، جلال. مدیریت تغذیه بهینه در باغ‌های میوه کشور. انتشارات سنا. 1380.

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

جهت مشاهده  تولیدات شرکت دانش بنیان آراد شیمی سبز بنیان (آرامین) به صفحه محصولات مراجعه نمایید

حرکت آب در گیاه : جهت رساندن آب و املاح جذب شده توسط ریشه به اندام‌های هوایی و برگ‌ها، وجود یک سیستم انتقال ضروری است. این سیستم انتقال در گیاهان، شامل اجزای مختلفی می‌باشد. در این مقاله، ساختار سیستم انتقال آب در گیاه ، حرکت آب در گیاه و نیروی محرک در طی مسیر انتقال آب مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ساختار سیستم هادی

آوندهای چوبی شامل چهار نوع سلول تراکئید (Tracheids)̨ عناصر وسل (Vessel)̨ فیبر (Fibers) و پارانشیم آوند چوب می‌باشند که از بین ساول ها تراکئید ها و وسل ها دارای آرایش عمودی بوده و در کار انتقال آب دخالت دارند. در آوند چوبی، مخصوصاً در درختان، فقط سلول‌های پارانشیمی زنده هستند. البته سلول‌های فیبر و پارانشیم در آوند آبکش نیز دیده می‌شوند.

سیستم آوند چوبی دارای انشعاب‌ها و شاخه‌های متعددی است که انتقال ایمن آب به شاخ‌وبرگ گیاه را تضمین می‌کند، بدین ترتیب که اگر بخشی از آوندها صدمه ببیند، بقیه آن‌ها کار انتقال آب را انجام می‌دهند.

وسل ها و ترکئید های سلول‌های طویل و مرده‌ای هستند که بعد از رشد و تمایز، بخش‌های حیاتی آن‌ها از بین رفته و پروتوپلاست آن‌ها توسط سلول‌های دیگر جذب می‌شود که ازنقطه‌نظر جریان آب مهم می‌باشد.

یکی از این تغییرات، تشکیل دیواره ثانویه است که عمدتاً از سلولز، لیگنین و همی سلولز تشکیل شده و بخش بزرگی از دیواره اولیه را می‌پوشاند.

تشکیل دیواره ثانویه، باعث استحکام وسل ها و تراکئید ها شده و از درهم ریختن آن‌ها که معمولاً تحت مکش‌های زیاد در آوند چوب به وجود می‌آید، جلوگیری می‌کند.

دیواره ثانویه لیگنینی شده مانند دیواره اولیه نسبت به آب نفوذناپذیر است، اما در آن منافذی به وجود می‌آید که از طریق آن منافذ دو سلول تراکئید یا وسل مجاور هم تنها توسط دیواره اولیه از هم جدا شده‌اند.

نیروی محرکه در حرکت آب

دررابطه‌با علت صعود شیره خام در آوند چوبی، چند تئوری مطرح است که شامل تئوری مویینگی، تئوری فشار ریشه و تئوری کوهیژن می‌باشد.

لازم به ذکر است که گرچه با قراردادن قطر منافذ دیواره‌ها ارتفاع صعود می‌تواند از نظر تئوری به سه کیلومتر نیز برسد، ولی ازآنجایی‌که این منافذ بسیار ریز و میزان آب عبور کرده از آن‌ها بسیار پایین است و از طرفی صعود آب به طریق مویینگی به چنین ارتفاعی تنها وقتی امکان‌پذیر است که آب خالص بوده و فاقد املاح باشد، درحالی‌که آب موجود در خاک و آوند چوب خالص نیست، بنابراین، تئوری مویینگی پاسخگوی انتقال آب از آوند چوب نخواهد بود.

همچنین، ازآنجایی‌که فشار ریشه تنها در شرایط خاصی که جذب اسمزی برقرار است، صادق بوده و برای ارسال آب برای درختان کافی نمی‌باشد، تئوری فشار ریشه نیز جهت انتقال آب از آوند چوب مناسب و کافی نیست.

بنابراین، امروزه نظریه پذیرفتنی، نظریه کوهیژن است.

ویژگی‌های تئوری کوهیژن دررابطه‌با مکانیسم انتقال آب در آوند چوب عبارت‌اند از:

• دارای نیروی کوهیژن و استحکام کششی بالایی بوده و وقتی در لوله‌ای باریک، مثل عناصر آوند چوب، قرار می‌گیرد می‌تواند کشش ۳ و حتی ۳۰ مگاپاسکال را قبل از پاره شدن ستون آب تحمل کند.
• آب در گیاه، یک سیستم پیوسته را تشکیل داده و از دیواره‌های سلولی اشباع از آب سلول‌های برگ تا آوند چوب و از آنجا تا سطوح جذب‌کننده آب در ریشه‌ها امتداد دارد. در واقع، یک طرف ستون آب در فضاهای بین سلولی دیواره سلول‌های تبخیرکننده و طرف دیگر آن در فضای بین سلولی دیواره سلول‌های جذب‌کننده آب می‌باشد.
• تبخیر آب از سلول‌های برگ، پتانسیل آب دیواره‌های سلولی را کاهش داده و باعث می‌شود تا آب از آوند چوب به سطوح تبخیرکننده به حرکت درآید. این امر باعث کاهش فشار شیره آوند چوب شده و درنتیجه در سیستم هیدرولیک پیوسته گیاه، مکش ایجاد می‌شود.
• کاهش پتانسیل آب در سطوح تبخیری به ریشه‌ها منتقل‌شده و در آنجا سبب ورود آب از خاک به ریشه می‌شود؛ بنابراین، در گیاهان در حال تعرق جذب آب توسط سرعت تعرق کنترل می‌شود.

مقاومت در برابر حرکت آب

حرکت آب در طی مسیر جریان رابطه معکوسی با میزان مقاومت موجود در مسیر دارد. مقاومت می‌تواند در نقاط مختلف مسیر مانند ریشه، ساقه و برگ وجود داشته باشد، گرچه میزان آن در ریشه و برگ به مقدار قابل‌توجهی بیشتر از ساقه است.

کارایی سیستم هادی

کارایی سیستم هادی باتوجه‌به گونه گیاهی و شرایط رشد متغیر بوده و به طور معمول در موها بیشتر از گونه‌های گیاهی دیگر است. این مسئله به دلیل وجود آوندهایی با قطر بیشتر در موها است.

کنترل جریان

ازآنجایی‌که بیش از ٥٩% آب جذب‌شده در اکثر گیاهان به‌وسیله جریان تعرق تلف‌شده و تنها مقدار اندکی از آب جذب‌شده در گسترش سلول و فرایندهای بیوشیمیایی آن مصرف می‌رسد̨ به‌خاطر کمی̨ جریان آب در گیاه توسط تلفات آب در تعرق تنظیم می‌گردد.

تبخیر آب از دیواره‌های سلولی باعث ایجاد نیروی ماتریک یا فشار منفی یا جذبی در آن‌ها شده و درنتیجه آب از آوند چوب به‌سوی دیواره‌های سلولی جاری می‌شود.

این امر، باعث ایجاد کشش یا فشار منفی در شیره آوند چوب شده̨ که به ریشه منتقل و درنتیجه جریان آب به داخل ریشه را ایجاد می‌کند.

بنابراین، افزایش تعرق، باعث افزایش جذب آب و کاهش تعرق، باعث کاهش جذب آب می‌شود.

در مقابل، گر جذب براثر عواملی مثل سرما، خشک‌شدن خاک و تهویه ناکامی کاهش یابد، پتانسیل آب ریشه کاهش می‌یابد.

کاهش پتانسیل آب ریشه، سبب افزایش مقاومت ریشه یا کاهش نیروی محرک شده و درنتیجه، تعرق کاهش می‌یابد. اگر گیاه بتواند پتانسیل فشاری منفی‌تری در برگ‌ها ایجاد کند، مجدداً تعرق به‌سرعت قبلی خود بازمی‌گردد.

به‌هرحال درصورتی‌که کاهش پتانسیل فشاری برگ به‌قدری باشد که روزنه‌ها بسته شوند̨ کاهش تعرق ایجادشده قابل بازسازی نیست.

به‌طورکلی، جریان آب در گیاه به‌وسیله تعرق کنترل‌شده و درواقع روزنه‌ها تنظیم‌کنندگان اصلی جریان آب در گیاه هستند.

افزایش مقاومت در برابر حرکت آب، به‌ویژه در خاک و ریشه، تعرق را به طور غیرمستقیم و از طریق کاهش آماس برگ و بسته‌شدن جزئی تا کامل روزنه‌ها کاهش می‌دهد.

به‌عبارت‌دیگر، در شرایط مطلوب بودن رطوبت خاک، جذب تابع تعرق و در شرایط محدودیت رطوبت خاک، تعرق تابع جذب است که در نتیجه آن حرکت آب در گیاه بهبود می یابد.

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

جهت مشاهده  تولیدات شرکت دانش بنیان آراد شیمی سبز بنیان (آرامین) به صفحه محصولات مراجعه نمایید

منابع

• گالستون، دیویس، ساتر؛ ترجمه مسعود مجتهدی، حسین لسانی. زندگی گیاه سبز.1368. موسسه انتشارات دانشگاه تهران

در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع کود کلات آهن موجود در بازار بپردازیم و به صورت مختصر به  بررسی معایب و مزایای هر کدام بپردازیم

 

کمبود آهن در گیاهان

کمبود آهن یک عامل محدودکننده رشد گیاهان است. اگرچه این عنصر به میزان زیادی در خاک وجود دارد، اما قابلیت جذب آن توسط گیاهان معمولاً پایین است و بنابراین کمبود آهن یکی از مشکلات رایج در تغذیه گیاهی است.

 

قابلیت جذب آهن برای گیاهان

اگرچه مقدار زیادی از آهن موجود در پوسته زمین به شکل ^+٣Fe است، اما شکل ^+٢Fe ازنظر فیزیولوژیکی دارای اهمیت بیش‌تری برای گیاه است. این شکل از آهن معمولاً محلول بوده اما به‌سرعت اکسیدشده و تبدیل به ^+٣Fe می‌شود. ^+٣Fe در pH خنثی و pHهای بالا نامحلول بوده و باعث می‌شود تا آهن در خاک‌های قلیایی و خاک‌های آهکی برای گیاه غیرقابل‌جذب باشد. علاوه بر این، در این نوع خاک‌ها آهن به‌راحتی با فسفات‌ها، کربنات‌ها، کلسیم، منیزیم و یون‌های هیدروکسید ترکیب می‌شود و از دسترس گیاه خارج می‌گردد.

جذب آهن توسط گیاه

گیاهان آهن را به‌صورت های اکسیدشده آن جذب می‌کنند که شامل آهن فروس یا سه‌ظرفیتی (^+٣Fe) و آهن فریک یا همان دو ظرفیتی (^+٢Fe) است. جذب آهن توسط گیاهان به روش‌های مختلفی صورت می‌پذیرد که یکی از این روش‌ها، کلاته کردن آهن است. در این روش، گیاه ترکیباتی به نام سیدروفور را از ریشه خود در خاک رها می‌کند که با آهن پیوند داده و حلالیت آن را افزایش می‌دهند. در این مکانیسم ممکن است باکتری‌ها نیز دخیل شوند.

مکانیسم دیگری که گیاهان به کمک آن میزان جذب آهن خود را افزایش می‌دهند، آزادکردن پروتون (⁺H) در خاک و درنتیجه کاهش pH در محیط اطراف ریشه است که درنهایت منجر به افزایش میزان حلالیت آهن در خاک می‌شود. در اینجاست که انتخاب نوع کود نیتروژنه اهمیت بالایی پیدا می‌کند. شکل آمونیومی نیتروژن باعث افزایش آزاد شدن پروتون از ریشه شده و بنابراین باعث کاهش pH در خاک و افزایش جذب آهن می‌گردد. در مقابل، شکل نیتراتی نیتروژن موجب افزایش آزادسازی یون‌های هیدروکسید شده و با افزایش pH خاک منجر به ایجاد تداخل در جذب آهن می‌گردد.

لازم به ذکر است که ریشه‌های جوان و تارهای کشنده (ریشه‌های مویین) توانایی بیشتری در جذب آهن‌دارند و بنابراین داشتن سیستم ریشه‌ای فعال و سالم از اهمیت بسزایی در تغذیه گیاهی برخوردار است. به طور خلاصه می‌توان این‌گونه بیان کرد هر عاملی که به رشد، توسعه و سلامت ریشه گیاه صدمه بزند در جذب آهن نیز اختلال ایجاد می‌کند.

مقابله با کمبود آهن

هنگامی‌که علائم کمبود آهن در گیاه مشاهده می‌شود، می‌توان با اسپری کردن آهن‌بر روی برگ‌های گیاه نسبت به برطرف‌کردن مشکل در کوتاه‌مدت اقدام کرد اما باید به یادداشت که در مورد گیاهان نیز همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ بنابراین کشاورز باید دلیل بروز این کمبود را تشخیص داده و آن را برطرف کند تا این مشکل دیگر در آینده پیش نیاید.

در اغلب موارد، بروز علائم کمبود آهن به معنای ناکافی بودن مقدار آهن در خاک نیست بلکه ممکن است به دلیل شرایطی باشد که دسترسی گیاه به آهن موجود در خاک را محدود می‌کند. میزان کربنات در خاک، شوری خاک، رطوبت خاک، سرد بودن خاک و میزان سایر عناصر در خاک (به‌عنوان‌مثال فسفر، کلسیم و عناصر کم‌مصرف رقیب) ازجمله این شرایط هستند. بررسی این عوامل و برطرف‌کردن آن‌ها تا حد ممکن، می‌تواند از هدررفت زمان و هزینه برای مصرف کودهای آهن که شاید نیازی به آن‌ها نباشد جلوگیری کند.

کودهای آهن‌دار

کودهای آهن‌دار به دو صورت سولفات آهن و یا شکل‌های کلاته شده ارائه می‌شوند.

سولفات آهن (_٤FeSO)

این کود معمولاً دارای ٢٠% آهن است. سولفات آهن کودی ارزان‌قیمت است که هنگامی‌که در خاک‌های نامساعد مصرف شود به‌سرعت غیرفعال می‌گردد. این وضعیت در pHهای بالای ۷ بحرانی‌تر است زیرا آهن موجود در کود به‌سرعت تبدیل به ^+٣Fe شده و برای گیاه غیرقابل‌جذب می‌شود.

کلات‌های آهن

کلات‌ها ترکیباتی هستند که یون‌های فلزی (در اینجا آهن) را تثبیت کرده و از اکسید شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

 

کلات‌های آهن از سه جزء تشکیل‌شده‌اند:

• یون‌های ^+٣ Fe و⁺² Fe 
• یک کمپلکس همچون EDDHA،DTPA،EDTA، اسیدهای آمینه، اسیدهای هیومیک – فولویک و سیترات
• سدیم (⁺Na) و یا آمونیوم (⁺_٤NH)

کلات‌های مختلف می‌توانند یون‌های آهن را در pH مای مختلف باقدرت‌های متفاوتی نگه‌دارند. همچنین حساسیت آن‌ها به جایگزینی یون‌های رقیب با یون آهن نیز متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، هنگامی‌که غلظت یون‌های کلسیم یا منیزیم زیاد باشد ممکن است این یون‌ها به‌جای آهن کلات شده بنشینند. البته واکنش اهن ⁺² Fe با عامل کلات کننده تحت شرایط سختی انجام می شود بنا براین این محصولات در بازار به سختی یافت میشوند و اغلب به رنگ سبز لجنی می باشند.

Fe-EDTA

این کلات آهن در pH کمتر از ۶ باثبات بوده اما در pH بالاتر از ٥/٦ حدود ٥٠% آهن آن برای گیاه غیرقابل‌دسترسی می‌شود؛ بنابراین مشخص است که این کلات در خاک‌های قلیایی غیرقابل‌استفاده است. همچنین این کلات میل ترکیبی زیادی با کلسیم دارد و به همین دلیل توصیه می‌شود تا از مصرف آن در خاک‌ها و یا آب‌هایی که مقدار کلسیم آن‌ها بالا است خودداری گردد. لازم به ذکر است که EDTA یک کلات بسیار پایدار برای عناصر غذایی کم‌مصرف، به‌جز آهن است که می‌تواند pHهای بسیار بالا را نیز تحمل کند.

Fe-DTPA

این کلات ثبات خود را تا pH حدود ۷ حفظ کرده و حساسیت آن به جایگزین شدن کلسیم به‌جای آهن کمتر است.

Fe-EDDHA

این کلات آهن حتی تا pHهای بیشتر از ۱۱ نیز باثبات بوده و به همین دلیل نیز گران‌ترین نوع کلات آهن موجود در بازار است. کلات‌های EDDHA ممکن است به دو صورت اورتو – اورتو و یا اورتو – پارا باشند. هرچه میزان اورتو -اورتو در یک کلات آهن EDDHA بیشتر باشد، آن کود آهن مرغوب‌تر بوده، پایداری کلات آن بیشتر است و به طبع گران‌تر نیز است. شکل‌های زیر آرایش فضایی اورتو – اورتو و اورتو – پارا را نشان می‌دهند.

امینو کلات اهن

این کلات آهن تا pHهای بیشتر از 9 نیز باثبات بوده و به دلیل ساختار طبیعی و شناخته شده توسط گیاه و سایز کوچکتر بهترین نوع این کلاتها می باشد . کلات‌های بر پایه اسید امینه ممکن است به دو فرم اهن دو و یا سه ظرفیتی باشد.و همچنین میتواند با یک و یا چندین نوع اسید امینه کلات شده باشد. هرچه تعداد انواع اسید امینه در ساختار امینو کلات زیاد تر باشد این محصول دارای تعداد بیشتری از انواع کلات های امینو اسید است بنابر این مرغوبیت و کارایی بالاتری از خود نشان میدهد. هرچه تعداد انواع  L اسید امینه یک کلات امینو کلات آهن بیشتر باشد، آن کود آهن مرغوب‌تر بوده، پایداری کلات آن بیشتر است و به طبع گران‌تر نیز است.

نتیجه گیری 

 به دلیل سایز مولکولی کوچکتر (در حدود نانو ) فرم طبیعی و هماهنگ با ساختار سلولی گیاهی ، استفاده  از انواع اسید امینه در ساختار  که هم موجب افزایش جذب آهن و هم مزایای اسید امینه را دارد و عدم تجمع ماده مضر EDTA  داخل سلول و ….  در مقام مقایسه  انواع کلات های اهن میتوان گفت :بهترین و مرغوبترین کلات آهن از نوع امینو کلات می باشد. 

برای دسترسی به محتواهای بیشتر صفحه مارا در اینستا گرام به ادرس www.instagram/aradshimy.co  را دنبال نمایید

منابع

1. بهداد، ابراهیم. ۱۳۵۸. بیماری‌های درختان میوه در ایران، چاپ نشاط اصفهان.
2. فیلسوف، فریدون. ۱۳۶۵. بررسی اثر کودهای آهن‌دار بر معالجه زردی ناشی از کمبود آهن برگ درختان به در اصفهان. ششمین کنگره گیاه‌پزشکی ایران دانشگاه صنعتی اصفهان.
3. صفری، محمد. ۱۳۹۰. مبانی بیوشیمی کشاورزی. انتشارات دانشگاه تهران.