آفت کش های میکروبی
آفت کش های میکروبی (نوعی آفت کش ارگانیک می باشد) که شامل بیش از 100 فرآورده از جمله ویروسها، باکتریها، قارچها، نماتدها و پروتوزوآها میباشند که در مدیریت تلفیقی و کشاورزی اورگانیک و حتی کشاورزی سنتی نقش بسیار مهمی دارند. حشرات، علفهای هرز، عوامل بیماریزا و نماتدها نیز مانند سایر موجودات زنده دارای بیماریهایی هستند که به وسیله میکرواورگانیزمها ایجاد میشوند. در مواردی این موجودات بیماریزا جداسازی و کشت شده و بهطور انبوه برای مبارزه با آفات تولید میشوند. این فرآوردهها را عوامل میکروبی کنترل آفات مینامند.
باسیلوس تورنجینسیس (Bacillus thuringiensis)
باسیلوس تورنجینسیس (Bacillus thuringiensis) یا به اختصار (Bt)یک باکتری گرم مثبت ساکن در خاک و رایجترین آفتکش بیولوژیکی مورد استفاده در سراسر جهان است. هاگها و پروتئینهای کریستالی حشره کش تولید شده توسط باسیلوس تورنجینسیس برای کنترل آفات از دهه ۱۹۲۰ مورد استفاده قرار گرفتهاند و اغلب بهصورت اسپری مایع استفاده میشوند. آنها اکنون با نامهای تجاری مانند DiPel و Thuricide استفاده میشوند.
باکتري Bt بهصورت طبیعی در خاك و محیط وجود دارد و باعث بیماري آفات میشود. این باکتري بهخاطر مزیتهاي فراوان، مانند اثر اختصاصی روي حشرات آفت، هزینه کم تولید، بیمارگري بالا و کاربرد آسان، جایگاه ویژهاي در مدیریت آفات و تولید محصولات سالم و ارگانیک دارد. همچنین بهعنوان دوستدار طبیعت، تأثیر نامطلوبی روي محیط زیست، حشرات مفید و انسان ندارد. بیتی بهصورت تجاري در دسترس بیشتر کشاورزان قرار دارد، که بهصورت فرمولاسیونهاي مایع و پودر تحت نامهاي تجاري مختلف عرضه میشوn
ریختشناسی Bt
باکتري بیتی میلهاي شکل، تولید کنندهي شکل مقاوم (اسپور)، متحرك با تاژك محیطی میباشد. سلول میلهاي شکل بیتی وقتی شروع به تولید شکل مقاوم باکتري یعنی اسپور میکند بلورهاي سمی نیز تولید میشود که عامل مرگ حشره است. این بلورهاي سمی در دستگاه گوارش حشره فعال میشوند و با صدمه به دیواره گوارش حشره باعث میشوند که حشره دیگر تغذیه نکرده و به مرور تلف شود. این بلورهاي سمی داراي اشکال متفاوتی میتوانند باشند که بهوسیله میکروسکوپ قابل تشخیصاند. این اشکال شامل بلورهاي دو هرمی که در بیتیهاي موثر روي پروانهها دیده میشود و بلورهاي مکعبی و تخممرغی شکل که موثر روي لارو پروانهها و دوبالان است.
مطالعات تغذیهای:
مطالعاتی برای ارزیابی سرنوشت سموم Bt که در غذاها توسط انسان و سایر جانوران بلعیده میشوند، انجام شده و دیده شده که پروتئینهای این سموم در عرض چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض اسید معده هضم میشوند.
آفات مورد هدف
باکتري بیتی میتواند براي کنترل آفات زیر بهکار رود: کرم قوزه پنبه، بید کلـم، کرم برگخوار چغندرقند، لیسه سیب، پیلهخوار نخـود، کـرم میـوه گوجهفرنگـی، سفیده کلم، خوشهخوار انگور، سوسک کلرادوي سیبزمینی، سوسک برگخوار- برگخوارهاي ذرت، ابریشمباف ناجور، سفیده آمریکایی، برگخوار گزنده بلوط، نارون، کرم غنچه توتون، برگخوار خیار، مینوز گوجهفرنگی (توتا)، ساقهخوار برنج، برگخوار و غلافخوارهاي سویا، غلافخوار لوبیا، سرخرطومی یونجـه ، جوانهخوار کاج.
حشرات حساس به باکتري بیتی بیشتر از راستههاي پروانههـا، مگسها و سوسکها (سختبالپوشان) میباشند.
انواع باکتری بی تی
انواع باکتری بیتی که بهطور متداول در کشاورزي و بهداشت عمومی استفاده میشود عبارتند از:
- بیتی کوروستاکی: این واریته طیف اثر بسیار گستردهاي دارد و بر علیه بسیاري از آفات از راستهي پروانهها بهکار برده میشود. از جمله شبپره پشت الماسی، سفیده کلم، کرم ساقهخوار اروپایی ذرت، کرم برگخوار یونجه، کرم برگخوار درختان میوه، کرم برگخوار نارون، کرم قوزهي پنبه، کرم سرخ پنبه، کرم برگخوار کاج، کرم جوانهخوار کاج.
- بیتی موثر روي پشهها و مگسها: بیشتر براي کنترل پشهها و مگسهایی که ناقل بیماریهاي انسان و دام هستند مورد مصرف قرار میگیرد. مثلاً در مورد پشهها و مگسهاي خانگی، مگسهاي سیاه و مگسهاي گلخانهاي. همچنین این واریته کنترل مناسبی روي لارو پشهي آنوفل ناقل بیماري مالاریا از خود نشان داده است، که در تالابها و آبهاي راکد با پاشش بیتی در سطح آب میتوان لاروهای پشههاي مزاحم و ناقل بیماري را کنترل کرد.
- بیتی موثر روي سوسکها: براي مقابله با سوسکهاي کریزوملیده و سرخرطومیها استفاده میشود. از جمله میتوان سوسک کلرادوي سیبزمینی و سوسک برگخوار نارون را نام برد.
بیتی چگونه لارو حشرات آفت را میکشد؟
این باکتري باید طوري روي شاخ و برگ محصولات کشاورزي پاشیده شود تا توسط لاروهاي ریز آفت خورده شده و بتواند آنها را مسموم کرده و از پاي درآورد. این باکتري اثر تماسی و یا تدخینی (تنفسی) روي حشرات ندارد. این باکتري فقط لارو حشرات را مسموم کرده و میکشد و روي تخم، شفیره و حشره کامل اثر نمیکند. فلذا در زمانی که حشره در مرحله لاروي یا کرمینه است بایستی مصرف شود. لارو حشره پس از خوردن این باکتري که روي اندامهاي گیاهی پاشیده شده وارد دستگاه گوارش حشره میشود و با فعل و انفعالاتی که در دستگاه گوارش و روده حشره اتفاق میافتد باعث فلج شدن روده حشره شده و لارو حشره را از تغذیه باز میدارد و پس از 2 تا 3 روز باعث مرگ آنها میشود.
توصیههاي لازم براي استفاده صحیح از باکتري بیتی:
- از دوز و غلظت توصیه شده روي برچسب بستهبندي استفاده شود و در زمان اسپري کردن، تمام سطح گیاه خصوصا قسمتهایی که در معرض آسیب و تغذیه آفت هدف است پاشیده شود؛ بهطوريکه تمام سطح گیاه را بپوشاند.
- بهترین زمان کاربرد این باکتری هنگامی است که اندازه لارو آفت کمتر از 5 میلیمتر است یا تخمهاي حشره آفت شروع به تفریخ شدن میکنند. بیتی روي لاروهاي جوان و ریز آفت تأثیر بیشتري دارد.
- از آنجا که نور خورشید عامل خنثیکننده و از بین برنده بیتی است، اسپري کردن آن در صبح سبب از بین رفتن آن در اثر گرما و اشعه خورشید در میانه روز میشود، لذا بهترین زمان کاربرد آن بعدازظهر میباشد که زمان تشعشع اشعه خورشید کمتر و باکتری به مدت طولانیتر روي سطح گیاه میماند و هواي خنک نیز به ماندگاري آن کمک میکند.
- در زمانیکه حداقل بهمدت 48 ساعت بارندگی نباشد اقدام به محلولپاشی کنیم، چرا که باران سبب شسته شدن آن از روي گیاه یا درخت میشود.
- چون ممکن است در زمان محلولپاشی بیتی برخی از افراد آفت از تأثیر بیتی در امان مانده باشند در صورت نیاز پس از 7-5 روز اقدام به تکرار محلولپاشی نماییم.
- محلول بیتی تهیه شده در تانکر بایستی در مدت 12 ساعت استفاده شود بنابراین، از تهیه سوسپانسیون بیش از حد نیاز اجتناب شود.
- در صورتیکه فرآوردههاي تجاري بیتی در محیط خشک و خنک و به دور از نور آفتاب نگهداري شوند، فرمولاسیون مایع آن بهمدت یک سال و پودر بهمدت دو سال قابل نگهداري است.
- در زمان تهیه سوسپانسیون بیتی در داخل تانکر بهتر است با افزودن مقداري سرکه سفید (5/0 در هزار) به آب تانکر شرایط را براي تاثیر بیشتر بیتی فراهم کنیم. چرا که آبهاي قلیایی باعث کاهش اثر بیتی میشوند.
مزایاي استفاده از باکتري بیتی نسبت به سموم شیمیایی در کنترل آفات:
- استفاده زیاد و بیرویه از سموم آفتکش سلامتی فرد و اطرافیانش را به خطر میاندازد.
- استفاده از سموم باعث آلودگی خاك و آب شده که نتیجه آن بروز مشکلاتی است که براي کشاورزان و محیط زیست ایجاد خواهد کرد.
- استفاده مکرر از سموم براي کنترل آفات باعث بروز مقاومت حشرات میشود.
- مصرف سموم همچنین باعث از بین رفتن موجودات مفیدي میشود که از آفات تغذیه میکنند که در نتیجه باعث افزایش جمعیت آفت میشود.
منابع :
مرزبان، ر.، کلانتري، م. و یوسفی، آ. 1393. آشنایی با کاربرد باکتري بیتی در محصولات کشاورزي. وزارت جهاد کشاورزي. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
بدون دیدگاه